ΜΠΛΕ ΒΑΘΥ ΣΧΕΔΟΝ ΜΑΥΡΟ

                                    ΜΠΛΕ ΒΑΘΥ

                                  ΣΧΕΔΟΝ ΜΑΥΡΟ

ΘΑΝΑΣΗ ΒΑΛΤΙΝΟΥ (γεν. 1932 Κυνουρία),

    πεζογράφος-σεναριογράφος και

    μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Έργα του:

• "Το συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη" 1972
• "Η κάθοδος των εννιά" 1978
• "Τρία ελληνικά μονόπρακτα" 1978
• "Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο" 1985
• "Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60" 1989
• "Φτερά μπεκάτσας" 1992
• "Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν" 1992
• "Ορθοκωστά" 1994
• "Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, Βιβλίο Β΄" 2000
• "Σχισμή Φωτός" 2001
• "Ημερολόγιο 1836-2011" 2001
• "Εθισμός στη Νικοτίνη" 2003
• "Άνθη της Αβύσσου" 2008
• "Κρασί και Νύμφες" 2009
• "Ημερολόγιο της Αλοννήσου" 2010

Πρωτοπρόσωπη αφήγηση, λόγος πυκνός (χειμαρρώδης), απλός, διανθισμένος με χιούμορ, γλώσσα καθομιλουμένη.

Ένα βιβλίο που αντέχει (και θα αντέχει) στο χρόνο. Το μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο, όπως ο ύπνος, όπως ο θάνατος. Ένας μονόλογος μια γυναίκας, που συνομιλεί με τη μοναξιά της, που θυμάται-ξεχνά αυτούς που πέρασαν στη ζωή της, άλλοι σα σκιές, άλλοι από το αίμα της, άλλοι μες στο σπίτι της, τώρα ούτε η σκόνη τους. 

Φαντάζεσαι μια σκηνή θεάτρου, μια καρέκλα, ένα κρεβάτι, μια ηλικιωμένη γυναίκα με τη νυχτικιά της, με το πορτατίφ στο κομοδίνο, τα χάπια της, τα ηρεμιστικά της  να πηγαίνει για έναν ύπνο στο κρεβάτι ή να κατέρχεται στο βαθύ σκοτάδι, παραμερίζοντας τη μνήμη.  (σελ.91) Αλλά η μνήμη δεν παραμερίζεται. Η μνήμη είναι.

Η μνήμη τής ανήκει∙  με ‘κεινη συνομιλεί∙  εκείνη φέρνει εικόνες, αλήθειες, υποκρισίες, ψέματα.. εκείνη φέρνει τον εαυτό της απέναντι της από τότε που άρχισε η μνήμη όχι μόνο να εικονοποιεί, αλλά να αντιλαμβάνεται ως παιδί.. ως έφηβη, ως ενήλικη, και το «τότε» γίνεται «τώρα». Τώρα. Το στερημένο χάδι-στοργή της μάνας, η ζεστή αγκαλιά της γιαγιάς, το πρώτο φιλί, ο πρώτος έρωτας, η φιλία, γάμοι που δε στέριωσαν, σύζυγος σε διαρκή ερωτική αναζήτηση εκτός συζυγικής κλίνης, τα παράξενα της ζωής που συσσωρεύονται και σε κουράζουν, οι κοινωνικά παραδεκτές δεσμεύσεις, απαράδεκτες της αλήθειας του εαυτού σου.. Η οργή μνήμης. Το ξεγύμνωμα χαρούμενων ή θλιβερών γεγονότων.  Οι φρούδες ελπίδες για το αύριο. Ένα βάρος η ζωή όσο την ανεβαίνεις... και κατεσπευσμένα κατέρχεσαι να την ελαφρύνεις, βυθισμένος στα σκότη του ύπνου..

*σελ. 16: Δεν ξέρω. Θα ήταν καλά να έχεις έναν άντρα ο ποίος λείπει κάπου και τον περιμένεις, λες θα γυρίσει. Το ζήτημα είναι αν μπορείς να δεχτείς την αλήθεια. Είμαι πολύ στενοχωρημένη, έλεγε η Νικόλ, δεν μπορώ να καταλάβω, έρχεται ο Μιχάλης. Έρχεται αύριο και είμαι στενοχωρημένη. Οπότε της λεω, είναι γιατί ένα χρόνο ήσουνα ελεύθερη να βγαίνεις ενώ τώρα θα μπει ο Μιχάλης στη μέση και θα πηγαίνετε πάλι δυο-δυο, σαν τους Χιώτες.

Μίλαγε για μένα. Είναι φοβερό να γίνεσαι ράκος, όπως δηλαδή με έχει δει αυτή να γίνομαι τόσο συχνά. Πρέπει να πιάσεις φίλο, μου λεει. Να το ρίξεις έξω. Όλα αυτά ξεκαρδισμένη στα γέλια. Να ρίξω τι; Έξω και πού; Σα να σου λένε ρίξε έξω το στήθος σου. Είναι γελοίο. Μου λεει, οι εννιά στις δέκα γυναίκες έχουν φίλο – και στην ηλικία μας. Οπότε λεω, και τι νόημα έχει αυτό..

*σελ.26-27. Θα ήθελα να είμαι διαφορετική, ένας άνθρωπος με πολλή κατανόηση. Και φυσικά την έχω την κατανόηση, αλλά άμα με πληγώνει εμένα δεν μπορώ. Δεν γεννήθηκα μεγαλομάρτυρας. Το λάθος των ανθρώπων είναι που δεν κρατάνε πτυχές. Πτυχές μέσα τους για του ίδιους. Με τη συμβίωση αφήνεσαι και σε μαθαίνει ο άλλος τελείως. Και είναι ολέθριο αυτό, χάνεσαι. Αυτό που σε τραβάει σε κάποιον είναι το άγνωστο.

*σελ.58. Ίσως θα έπρεπε κανείς να δεχτεί τον εαυτόν του, να φιλιώσει μαζί του. Ίσως. Αλλά πώς να φιλιώσεις με όλα αυτά που σε κάνουν κομμάτια. Δεν θέλω να γενικεύω γιατί μπορεί να νιώθω εγώ μόνον έτσι, επειδή η ζωή μου είναι κάπως στραβή. Αν ήμουν ευχαριστημένη, ίσως. Και ξέρω πόσο εύκολο θα ήταν να είμαι ευχαριστημένη. Όταν όμως συλλογιέσαι ότι όλα αυτά που θέλησες δεν μπορούν να γίνουν, τότε, τότε. Πάντα λες είμαι νέος, έχω καιρό. Αύριο μεθαύριο, αύριο μεθαύριο, υπάρχει όλος ο χρόνος. Και τελικά κάπου φτάνεις και διαπιστώνεις ότι δεν υπάρχει πια χρόνος.

*σελ. 84. Ήταν τόσο ζωντανή και ήθελε τόσα πράγματα και μου διηγιόταν συχνά τις ερωτικές ιστορίες της. Μου έλεγε, αυτός ο γιατρός Μαράκι είναι τσιμπημένος μαζί μου. Μου ρίχτηκε. Και ήταν πόσο χρόνων η Αίγλη, εβδομήντα σχεδόν. Και έτρεχε, ξέρεις, με όλη αυτήν την ανησυχία, δεν μπορούσε να τη δαμάσει. Δεν μπορούσε. Είχε τόση δίψα για τη ζωή και ποτέ δεν κατάφερε να ξεδιψάσει.

*σελ.88. Γιατί τελικά η γλώσσα τι είναι; Μια σκλαβιά είναι και δεν σε λυτρώνει, ό,τι και να λένε, και τυραννιέσαι απλώς. Σαν τη θάλασσα που την έχουν κάνει σύμβολο. Χτυπιέται που είναι κλεισμένη στις κοίτες της, και δεν μπορεί να τις ξεπεράσει, γιατί αν τις ξεπεράσει θα πλημμυρίσει τον κόσμο και θα χαθεί.

ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ του ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΧΙΤΣΕΝΣ

                                    ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ

                            του ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΧΙΤΣΕΝΣ  -      Γέννηση: 13.04.1949, Αγγλία.

                                                                                    Απεβίωσε: 15.12.2011, Η.Π.Α.

                                    Εκδόσεις: Μεταίχμιο.

                                    Μετάφραση: Κατερίνας Σχινά.

Αγλλοαμερικανός συγγραφέας, αρθρογράφος, δημοσιογράφος.

Έργα του:

Τα δικαιώματα του ανθρώπου,

Ο Θεός είναι μεγάλος,

Γράμματα σε έναν νέο αντιρρησία,

Η δίκη του Χένρι Κίσινγκερ,

Μητέρα Τερέζα,

Τα ελγίνεια μάρμαρα,

HITCH 22.

  κ.α.

 Ένας φίλος, βιβλιοφάγος, μου χάρισε αυτό το βιβλίο  και παρ’ όλο που συνταυτίζομαι με τις επιλογές του, άφησα το βιβλίο στην άκρη, γιατί μου θύμισε τον αγαπημένο μου αδελφό που πέθανε από καρκίνο (χρόνια πριν) μέρες Χριστουγέννων, και είπα ότι δεν βοηθάει κι ο χειμώνας με τις κρύες μέρες του.. θα το διαβάσω  το καλοκαίρι,  ώστε η θλίψη της αρρώστιας και του θανάτου να αμβλυνθεί από τα γαλαζοπράσινα χρώματα του ουρανού και της θάλασσας που δίνει το ηλιόφως... όμως κόβεται το συνήθειο; Γίνεται να παίρνεις ένα δώρο και να μην τ’ ανοίξεις; Το διάβασα.

Πρώτη φορά διαβάζω βιβλίο του Χίτσενς, αν και τον είχα ακουστά.

Σου κάνει μεγάλη εντύπωση η δύναμη ψυχής ενός ανθρώπου που τον ρημάζει ο καρκίνος να μπορεί να γράφει τις σκέψεις του (δηλαδή να εργάζεται), τους απολογισμούς των δραστηριοτήτων του, τις λογοτεχνικές του ανησυχίες,  το πάθος των ομιλιών του, ήταν ένας εύγλωττος αγορητής, και το κυριότερο τις περιγραφές της αρρώστιας, των φριχτών πόνων, τα μέσα θεραπείας, υποδείξεις συμπεριφοράς στον άρρωστο, στους γιατρούς, έναντι μιας αήττητης, μέχρι στιγμής, αρρώστιας.

Σου κάνει εντύπωση ότι σου μιλάει, σου γνωρίζει τα κακοτράχαλα μονοπάτια που διαβαίνει αυτός που αναχωρεί από τη χώρα Υγειόκαστρο, στη χώρα Ογκούπολη.

Ένα βιβλίο, ημερολόγιο ασθενούς, γραμμένο λογοτεχνικά-φιλοσοφικά, μη προδίδοντας τις αξίες ενός ανθρώπου του πνεύματος, όπως ο Χίτσενς, γνωστός  για τα αιρετικά του άρθρα σε θέματα πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμού.

Το κύκνειο άσμα του συγγραφέα, που δεν είναι ο θάνατος εκείνος που σε συγκλονίζει, όσο ο θαυμασμός αυτού του αληθινά αξιοπρεπούς ανθρώπου, που το πνεύμα, και η ανθρωπιά θα πρόσθετα,  τον υποκινεί ώστε να αποφύγει, αυτοϊκτιρμούς και εγωκεντρισμούς, όπως κάπου αναφέρει.

Θα συνεχίσω με αποσπάσματα του βιβλίου, που εμπνέει ιδέες και συναισθήματα στον αναγνώστη που αγαπά την αλήθεια ψάχνοντας  τα λογοτεχνικά – φιλοσοφικά βιβλία και εκφράζω τη γνώμη μου για το βιβλίο με άπειρα θαυμαστικά, ευχαριστώντας για άλλη μια φορά τον φίλο μου, Αλέξανδρο, που μου το δώρισε.

*Αναφέρει τον ποιητή Καλλίμαχο (Παλατινή ανθολογία) αιθεροβάμονα όταν λεει: όμως αυτά τα αηδόνια ακόμη ζουν, αυτά το χέρι δεν θα βάλει ο άρπαγας των πάντων Άδης.

* Η διαβόητη θεωρία των σταδίων Ελίζαμπεθ Κάμπλερ Ρος, σύμφωνα με την οποία ο ασθενής περνά από την άρνηση στην οργή, στη διαπραγμάτευση, στην αποδοχή...   Υποθέτω ότι κατά κάποιο τρόπο πέρασα για ένα διάστημα από τη φάση της άρνησης, καίγοντας συνειδητά το κερί και από τις δυο άκρες και διαπιστώνοντας ότι συχνά δίνει ένα όμορφο φως.. η ογκολογική διαπραγμάτευση έγκειται στο ότι, με αντάλλαγμα μια τουλάχιστον ευκαιρία για λίγα ακόμα χρήσιμα χρόνια, συμφωνείς να υποβληθείς σε χημειοθεραπεία και στη συνέχεια, αν είσαι τυχερός, σε ακτινοβολία ή σε εγχείρηση.

*Δεν παλεύω, δεν πολεμάω τον καρκίνο-εκείνος με πολεμάει.

*Γενναίος: Χα! Κράτα τον χαρακτηρισμό για καμιά μάχη από την οποία δεν μπορείς να το σκάσεις.

*Ανέκαθεν καυχιόμουν για τον ορθολογισμό και τον στωικό υλισμό μου. Δεν έχω σώμα, είμαι σώμα. Κι όμως συνειδητά και συστηματικά ενεργούσα λες και δεν ίσχυε κάτι τέτοιο, ή λες και στην περίπτωσή μου θα γινόταν μια εξαίρεση. Νιώθεις βραχνάδα ή κόπωση στη διάρκεια μιας περιοδείας; Πήγαινε δες τον γιατρό όταν τελειώσει!

*Φιλία: Για μένα η θύμηση της φιλίας ταυτίζεται με την ανάκληση συζητήσεων που φαινόταν υπέρτατη αμαρτία να διακόψεις: εκείνες που έκαναν τη θυσία της επόμενης μέρας ασήμαντη κι αναξιόλογη. Έτσι διάλεξε να θυμάται τον αγαπημένο του Ηράκλειτο ο Καλλίμαχος.   

*Προσευχή:... άλλο είναι το σηματνικό∙ ότι η θρησκεία που μεταχειρίζεται το ποίμνιό της ως μωρόπιστο άθυρμα εκμεταλλεύεται με αφάνταστη σκληρότητα τον έμφοβο, βασανισμένο από την αμφιβολία άνθρωπο, αναγκάζοντάς τον να πιστέψει στο αδύνατο. Στη συζήτηση περί προσευχής, λοιπόν, παρακαλώ να μη σοκαριστείτε αν διαπιστώσετε ότι οι πλέον οικτίρμονες, όταν επικαλείται κάποια ηθική κρίση, είμαστε εμείς οι αθεϊστές.

Τελειώνω με ένα απόσπασμα κειμένου για τον Χίτσενς της συγγραφέως Κατερίνας Σχινά, που έκανε την υπέροχη, ποιητική μετάφραση του βιβλίου.

Αυτοϋπονομευτικός

Και παρά την πεισματική υπεράσπιση των επιλογών του, δεν θα είναι επιεικής με τον εαυτό του. Θα παραμείνει σαρκαστικός και αυτοϋπονομευτικός ώς το τέλος, αναγορεύοντας την αμφιβολία σε ύψιστη αξία και την αυτοκριτική σε μόνη οδό προς την προσωπική ολοκλήρωση. Και θα διακρίνει, σε κάθε έκφανση του σύγχρονου βίου αλλά και της προσωπικής του διαδρομής, την ειρωνεία της Ιστορίας.
Κρατώ για το τέλος δύο-τρεις φράσεις από τον πρόλογό του, συνταγμένο μετά το πέρας της συγγραφής του βιβλίου, όταν πια είχε διαγνωσθεί με καρκίνο του οισοφάγου («σε τέταρτο στάδιο· πέμπτο δεν υπάρχει», γράφει) και οι εκκλήσεις των πιστών να αποκηρύξει την αθεΐα του πριν από το αναπόδραστο τέλος του τον βομβαρδίζουν καθημερινά: «Η εισβολή του θανάτου στη ζωή μου με έκανε ικανό να εκφράσω πιο σταθερά την περιφρόνησή μου για την κίβδηλη παρηγοριά της θρησκείας και την πίστη μου για την κεντρική θέση που κατέχουν η επιστήμη και η λογική».
Εντιμότητα σημαίνει να μην απαρνιέσαι τις πεποιθήσεις σου στο κατώφλι του θανάτου. Και αξιοπρέπεια είναι η επιμονή να θέλεις «να επιτελέσεις ενεργητικά και όχι παθητικά τον θάνατο», όπως ακριβώς «επιτέλεσε» τον συναρπαστικό του βίο ο Κρίστοφερ Χίτσενς.