Ίδε ο άνθρωπος! Από τον
Θοδωρή Αντωνόπουλο
Κάθε που κάποιοι αφιονισμένοι
μακελεύουν κόσμο στο όνομα ενός βλάσφημου Αλλάχ, κάποιοι άλλοι τάχα μου πιο
"πολιτισμένοι" βρίσκουν αφορμή να προπαγανδίσουν πολιτικές της βίας,
του μίσους και του σκοταδισμού, συναγωνιζόμενοι επάξια σε μισαλλόδοξο λόγο τους
πρώτους. Aκόμη κι αν η Ευρώπη (ή οποιαδήποτε άλλη οντότητα) αποτελούσε
υπόδειγμα δημοκρατίας, ελευθερίας, σεβασμού και μη επέμβασης, είναι απίθανο να
την έβγαζε καθαρή σε καιρούς ταραγμένους. Ο φανατισμός, το μίσος κι ο φθόνος
για το διαφορετικό, το ανοίκειο, θα βρίσκανε πάντα την πρόφαση, όπως τη
βρίσκουν παντού και πάντα. Aκόμη κι αν η Ευρώπη (ή οποιαδήποτε άλλη οντότητα)
αποτελούσε υπόδειγμα δημοκρατίας, ελευθερίας, σεβασμού και μη επέμβασης, είναι
απίθανο να την έβγαζε καθαρή σε καιρούς ταραγμένους. Ο φανατισμός, το μίσος κι
ο φθόνος για το διαφορετικό, το ανοίκειο, θα βρίσκανε πάντα την πρόφαση, όπως
τη βρίσκουν παντού και πάντα. Οι νεκροί, κοντά τριάντα. Οι τραυματίες,
εκατοντάδες. Οι δοκιμασίες για τις ελευθερίες, τα δικαιώματα, τους θεσμούς, την
«ανοικτή κοινωνία» και γενικότερα το ευρωπαϊκό «κεκτημένο», ανυπολόγιστες. Η
νέα τρομοκρατική επίθεση του ISIS στις Βρυξέλλες, την οιωνεί πρωτεύουσα της ΕΕ,
ήρθε να υπενθυμίσει ότι ο ανελέητος πόλεμος «όλων εναντίον όλων» που μαίνεται
χρόνια τώρα στην Εγγύς Ανατολή δεν έχει γεωγραφικό περιορισμό – τα συνεχόμενα
χτυπήματα όχι μόνο σε ευρωπαϊκές αλλά επίσης σε ασιατικές κι αφρικανικές χώρες,
ακόμα και στις ΗΠΑ σαν «απάντηση» στις συμμαχικές επιχειρήσεις εναντίον του
Ισλαμικού Κράτους και των συμμάχων του, του δίνουν διαστάσεις ενός ιδιότυπου Γ'
Παγκοσμίου Πολέμου δίχως ξεκάθαρους «κακούς» και «καλούς» αλλά με τις ίδιες
«παράπλευρες απώλειες»: τους αθώους, τους άμαχους, τους πιο αδύναμους. Και,
όπως κάθε φορά που κάποιοι αφιονισμένοι μακελεύουν αδιάκριτα άσχετο κόσμο
(μέχρι κι ομόθρησκούς τους) στο όνομα ενός βλάσφημου Αλλάχ, κάποιοι άλλοι τάχα
μου πιο "πολιτισμένοι" βρίσκουν αφορμή να προπαγανδίσουν πολιτικές
της βίας, του μίσους και του σκοταδισμού, συναγωνιζόμενοι επάξια σε μισαλλόδοξο
λόγο τους πρώτους. Η Ευρώπη γίνεται μια ήπειρος ολοένα πιο φοβική, οι
δημοκρατικές και δικαιωματικές «εκπτώσεις» στο όνομα της ασφάλειας ολοένα πιο
αυτονόητες, η ακροδεξιά προελαύνει δυναμικά στο πολιτικό σκηνικό, η Συνθήκη της
Γενεύης πάει περίπατο, οι πρόσφυγες κι οι μετανάστες – όχι μόνο οι «στρατιές»
που έρχονται αλλά κι όσοι είναι γενιές τώρα Ευρωπαίοι πολίτες -, «μπαλάκι του
γκολφ». Και, όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, οργιάζουν η – απλά
αφελής ή, το συνηθέστερο, τεχνηέντως κατευθυνόμενη - παραπληροφόρηση, η
παραφιλολογία και η συνωμοσιολογία που με τη δύναμη του Διαδικτύου
γιγαντώνονται. Πρώτοι δε συνήθως στοχοποιούνται οι ψυχραιμότεροι, οι
συνετότεροι, οι πιο μετριοπαθείς, όσοι οι εκάστοτε φανατικοί δυσκολεύονται να
κατηγοριοποιήσουν. Δεν ξέρω σε ποια κατηγορία ανήκω προσωπικά. Όμως: «Τι να
κάνουμε;». Ειδικός δεν είμαι, ούτε βγάζω στο πι και φι βαθυστόχαστες αναλύσεις.
Όντας όμως άνθρωπος, έστω από τους χειρότερους, αρνούμαι να αφεθώ στο κακό το
ρέμα, να μοιάσω στο τέρας που αντιπαλεύω. Η κουλτούρα μου δεν είναι αυτή της
αλαζονείας, του μίσους και του φόβου αλλά εκείνη της κατανόησης, της
αλληλεγγύης και της συνύπαρξης. Αυτά είναι, θαρρώ, τα αποτελεσματικότερα όπλα
στη μάχη κατά της τυφλής βίας, της μισανθρωπίας και του φονταμενταλισμού, όποιο
«κοστούμι» κι αν φοράνε. α) Δεν θα ταυτίσω επ' ουδενί τους ανθρώπους που
φεύγουν να σωθούν από τον πόλεμο με τους ισλαμοφασίστες, ούτε θα δικαιολογήσω
παρελκυστικές πολιτικές «απόρθητου φρουρίου» και κλειστών συνόρων. Άλλωστε, αν
και οι δράστες της τελευταίας επίθεσης δεν είναι ακόμα γνωστοί, οι περισσότεροι
που επιχείρησαν παρόμοιες επιθέσεις στη Δύση ήταν «ντόπιοι», γεννημένοι στην
Ευρώπη, όχι «εισαγόμενοι». Είμαι κιόλα βέβαιος ότι αν κάποια ομάδα προσφύγων
εντόπιζε τζιχαντιστή στις τάξεις της, πρώτοι εκείνοι θα τον κατήγγειλαν ή θα
τον εξουδετέρωναν. Όχι, ο Χασάν που γνώρισα στη Βικτώρια και ήθελε να σπουδάσει
οδοντίατρος, η Γκαζάλ που συνάντησα στο Πεδίο και ήθελε να ασχοληθεί με
γραφιστική, ο μικρός της αδερφός που ονειρευόταν να γίνει πιλότος, η καθώς
πρέπει οικογένεια Σύρων που αρνήθηκε ευγενικά τα λίγα εφόδια που τους πρόσφερα
γιατί «είχαν ήδη αρκετά γι΄αυτούς», δεν είναι οι άπιστοι «Αγαρηνοί» που
απειλούν τα ιερά και όσια του ξεθωριασμένου μας πολιτισμού. Όπως φυσικά δεν
είναι μήτε το μουτρωμένο προσφυγάκι στην Ειδομένη με το χαρτόνι που έγραφε
"Sorry for Brussels" - φωτογραφία που και "στημένη" να
ήταν, καθώς είπαν μερικοί, πάλι μια αλήθεια εξέφραζε. β) Με την ίδια λογική,
δεν θα σπεύσω να αποδώσω μια φασίζουσας λογικής συλλογική ευθύνη στους
Ευρωπαίους, τους Αμερικανούς ή όποιους άλλους για τις αναμφισβήτητα μεγάλες
ευθύνες των κυβερνήσεών τους στους πολέμους της Ανατολής εν είδει προπατορικού
αμαρτήματος. Να πω «καλά τους κάνανε», όπως με περισσή ευκολία λένε ακόμα κι
άνθρωποι που δεν θα μπορούσαν να ζήσουν ούτε μέρα μακριά από τον λεγόμενο
δυτικό τρόπο ζωής, με όλα τα καλά και τα στραβά του. Ούτε θα συμμεριστώ το
ευκολάκι "για όλα φταίνε οι ξένοι", αν δεν βρίσκανε, δεν θα κάνανε.
Ναι, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί είμαστε συνυπεύθυνοι για βομβαρδισμούς,
επεμβάσεις, εκατόμβες νεκρών, στήριξη ολοκληρωτικών αλλά "δικών μας"
καθεστώτων, την προσφυγιά, την ίδια την ύπαρξη και μακροημέρευση του ISIS, τα
αυξημένα ρατσιστικά και ξενοφοβικά αντανακλαστικά των κοινωνιών της, όμως η
Ευρώπη (κι η Αμερική επίσης) είναι πολλά περισσότερα – και φωτεινότερα, όπως η
διαρκής αμφισβήτηση του ίδιου του εαυτού της «από τα μέσα» που ενίοτε τη σώζει
και παραδειγματίζει. Ο φίλος μου ο Πάτρικ στις Βρυξέλλες, ο Ζαν στο Παρίσι, η
Αντρέα στο Βερολίνο, ο Μπράιαν στο Χιούστον – άνθρωποι δημιουργικοί,
ανοιχτόμυαλοι, κοσμοπολίτες – είναι εξίσου «σύντροφοι» και τρανταχτά αθώοι με
τον Χασάν, τον μικρό Αφγανό, την Γκαζάλ και την οικογένεια του κυρίου Χαλίλ. γ)
Με όλη την κριτική που επίσης ασκώ στις θρησκείες, δεν νομίζω ότι το πρόβλημα
είναι η ύπαρξη αλλά η ερμηνεία τους για το καλύτερο ή το χειρότερο, όπως
ακριβώς συμβαίνει με τις διάφορες φιλοσοφίες και ιδεολογίες. Ανθρώπινες
κατασκευές δεν είναι κι αυτές; Δεν θα χαρακτηρίσω οπότε το Ισλάμ «θρησκεία
φανατικών», τουλάχιστον όχι λιγότερο από όσο είναι, δυνάμει, όλες σχεδόν οι
υπόλοιπες. Υπάρχουν συγκεκριμένοι οικονομικοί και πολιτικοινωνικοί λόγοι που
θέριεψαν τις τελευταίες δεκαετίες τον τζιχαντισμό, ένα φαινόμενο που για αιώνες
είχε σχεδόν ξεχαστεί στον μουσουλμανικό κόσμο. Μήτε καν πιστεύω ότι οι
περισσότεροι τζιχαντιστές ηγέτες είναι πραγματικά τόσο θρήσκοι – επιτήδειοι
τυχοδιώκτες, εξουσιομανείς απατεώνες είναι, εκμαυλιστές και προαγωγοί
απελπισμένων ψυχών που ταυτίζουν τις εντελώς υλικές επιδιώξεις τους με το
θέλημα κάποιου θεού - το είδαμε δα συχνά το έργο αυτό στην ιστορία με
«πεφωτισμένους» πολέμαρχους διαφόρων δογμάτων. δ) Φυσικά και παίζονται «χοντρά»
και καθόλου αθώα οικονομικά, στρατιωτικά και γεωπολιτικά παιχνίδια στην Εγγύς
Ανατολή - όπως εξάλλου και στο προσφυγικό - με πολλούς εμπλεκόμενους κι
αποδέκτες, από κέντρα εξουσίας και κυβερνήσεις μέχρι «βαριές» βιομηχανίες και
πολυεθνικές. Αλλά ακόμη κι αν η Ευρώπη (ή οποιαδήποτε άλλη οντότητα) αποτελούσε
υπόδειγμα δημοκρατίας, ελευθερίας, σεβασμού και μη επέμβασης, είναι απίθανο να
την έβγαζε καθαρή σε καιρούς ταραγμένους. Ο φανατισμός, το μίσος κι ο φθόνος
για το διαφορετικό, το ανοίκειο, θα βρίσκανε πάντα την πρόφαση, όπως τη
βρίσκουν παντού και πάντα. Κάτι που βέβαια μπορεί να ισχύει και αντίστροφα...
ε) «Τι να κάνουμε;». Ειδικός δεν είμαι, ούτε βγάζω στο πι και φι βαθυστόχαστες
αναλύσεις. Όντας όμως άνθρωπος, έστω από τους χειρότερους, αρνούμαι να αφεθώ
στο κακό το ρέμα, να μοιάσω στο τέρας που αντιπαλεύω. Η κουλτούρα μου δεν είναι
αυτή της αλαζονείας, του μίσους και του φόβου αλλά εκείνη της κατανόησης, της
αλληλεγγύης και της συνύπαρξης. Αυτά είναι, θαρρώ, τα αποτελεσματικότερα όπλα
στη μάχη κατά της τυφλής βίας, της μισανθρωπίας και του φονταμενταλισμού, όποιο
«κοστούμι» κι αν φοράνε. Αυτά κι όχι η οργουελική μπότα που πατάει σε κάποιο
ανθρώπινο πρόσωπο ή τα διάφορα επιλεκτικά, ανώδυνα "Je suis".
