Το μικρό εξάγωνο δωμάτιο, της Γιόκο Ογκάουα. Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

 

«Το μικρό εξάγωνο δωμάτιο» της Γιόκο Ογκάουα,  Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

             

Εισήγηση της Ευγενίας Μακαριάδη, για τη Λέσχη Ανάγνωσης, Δημοτικής Βιβλιοθήκης Διονύσου.

 

Η Υόκο Ογκάουα γεννήθηκε το 1962 στην Ιαπωνία, στην επαρχία Οκαγιάμα. Στο πανεπιστήμιο Ουασέντα του Τόκυο σπούδασε λογοτεχνία και τέχνες.

Υποψηφιότητες: Διεθνές Βραβείο Μπούκερ, National Book Award for Translated Literature. Βραβεία: Shirley Jackson Award for Collection, American Book Award

 Το 1988 κέρδισε το βραβείο Καιϊέν για νέους συγγραφείς με τη νουβέλα της «Όταν σπάζει η πεταλούδα». Η φήμη της μεγάλωσε όταν οι επόμενες δουλειές της «Ο τέλειος θάλαμος αρρώστων», «Η πισίνα των καταδύσεων», «Το τσάι που δεν κρυώνει» και το «Ημερολόγιο εγκυμοσύνης»- ήταν υποψήφιες η μια μετά την άλλη για το βραβείο Ακουταγκάουα. Το «Ημερολόγιο εγκυμοσύνης» κέρδισε τελικά το βραβείο με το τόσο μεγάλο γόητρο, το 1991, όταν η Ογκάουα ήταν 29 ετών.

Στο γυμνάσιο είχε αφιερωθεί στην ποίηση και σε νεαρή ακόμα ηλικία διάβασε πολλά έργα της Μιέο Κανάι και του Χαρούκι Μουρακάμι. Κυκλοφορούν τα βιβλία της: «Ο παράμεσος», «Η πισίνα των καταδύσεων/ Ο κοιτώνας/ Ημερολόγιο εγκυμοσύνης», «Ξενοδοχείο Ίρις», κ.α.. Το «Μικρό εξάγωνο δωμάτιο», γραμμένο το 1994, είναι η συγγραφική της απαρχή.

                                    ******

Η Ογκάουα μου θυμίζει, χωρίς να αντιγράφει, βεβαίως, Μουρακάμι όπως το Νορβηγικό δάσος ή το Κουρδιστό πουλί. Το παραμυθητικό της αφήγησης, οι πνευματολογικές αναζητήσεις μέσα σε τοπία εξωπραγματικά και φανταστικά σε γοητεύουν.  Διαβάζοντας έργα της όπως «Ο παράμεσος»,  «Η αστυνομία της μνήμης» κ.α., και τώρα το «Μικρό εξάγωνο δωμάτιο», μπαίνει κανείς στον μαγικό της κόσμο. Είναι ο κόσμος των πνευμάτων, είναι το συναισθηματικό αλλόκοτο, είναι το ενδιαφέρον της για τον κόσμο του πνεύματος- ιδιαίτερα οι συναντήσεις και συνομιλίες των ζωντανών με τους νεκρούς. Ο μαγικός ρεαλισμός, όπως λογοτεχνικά αναφέρεται, είναι το βαθύ της ενδιαφέρον για την ανάδειξη του μη πραγματικού ή του αλλόκοτου, σαν κάτι καθημερινό και κοινό.

Ο ερωτισμός, τα ανομολόγητα συναισθήματα, τα δρώμενα σε εξωπραγματικούς τόπους, το Άφατο και Άδηλο είναι αυτά που η συγγραφέας εστιάζει με αυτοπαρατήρηση για το νόημα της ζωής. Ένα μυθιστόρημα παράξενο, σκοτεινό, μια ιστορία ενδοσκόπησης.

Ένας μονόλογος της αφηγήτριας και συγγραφέα, για την εξομολόγησή της όχι σε ψυχολόγο ή ιερωμένο αλλά μέσα σ’ ένα μικρό δωμάτιο, που ίσα χωράει ένα άτομο και η φωνή της διαχέεται μέσα στους ξύλινους τοίχους μέχρι εξαντλήσεως των λέξεων που μπορεί κάποιος να εκφράσει για τα εσώψυχά του ή για λόγους που του προκαλεί ενοχή. Μια πλήρης ομολογία του Εγώ. Το Εγώ που όπως Σίγκμουντ Φρόυντ αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το Εγώ είναι πρωταρχικά και κατά βάση ένα σωματικό Εγώ». Το Υπερεγώ αποτελεί μια τρίτη δύναμη που διαφοροποιείται ή αντιτίθεται στο Εγώ.  Στις θεωρίες του Freud, το Υπερεγώ εμφανίζεται στα άρθρα που αφορούν στον Ναρκισσισμό. Ο Ναρκισσισμός για τον Freud, είναι μια μορφή  αυτολατρείας. Είναι το σκοτεινό, απρόσιτο μέρος της πρoσωπικότητάς μας, ό,τι ελάχιστο γνωρίζουμε το έχουμε μάθει από την έρευνα των ονείρων και τη δημιουργία νευρωσικών συμπτωμάτων, και τα περισσότερα είναι αρνητικά στοιχεία και μπορούν να περιγραφούν μόνο ως η αντίθεση στο Εγώ.

Μας αφηγείται η συγγραφέας, πως στα αποδυτήρια ενός κολυμβητηρίου, συνάντησε μια γυναίκα που η μορφή της όχι μόνο την τράβηξε αλλά την γοήτευσε πλατωνικά και δεν μπορούσε να την βγάλει από τη σκέψη της. Μέχρι που τυχαία, μια μέρα, την είδε στο δρόμο, συνοδεύοντας μια άλλη κυρία και αποφάσισε να τις παρακολουθήσει. Τελικά η γυναίκα με την γαλήνια μορφή, που τόσο  έθελξε την αφηγήτρια είναι η ιδιοκτήτρια ενός μικρού εξάγωνου δωματίου, σχεδόν σαν ντουλάπα, στεγασμένου σε ένα παλιό εγκαταλειμμένο  συγκρότημα κατοικιών. Στο δωμάτιο αυτό μπορεί ο καθένας να μιλήσει, να φωνάξει ακούγοντας μόνο ο ίδιος τη φωνή του και κανείς άλλος, είναι το δωμάτιο των αφηγήσεων αυστηρά και μόνο εκείνου που κλείνεται για να εξομολογηθεί.

Απάνθισμα:

Το «τυχαίο» και το «πεπρωμένο» είναι  λέξεις αντιφατικές; Είναι ένα πρόβλημα που το έχω στοχαστεί πολύ τον τελευταίο καιρό. Ακούμε συχνά να γίνεται λόγος για ιστορίες όπου μια απλή σύμπτωση προκάλεσε μεγάλη αλλαγή στο πεπρωμένο ενός ανθρώπου. Σπεύδει κάποιος να βοηθήσει έναν άλλον που έχει τραυματιστεί πέφτοντας στις ράγες του τρένου, κι έτσι χάνει το αεροπλάνο του, το οποίο συντρίβεται με αποτέλεσμα να σκοτωθούν όλοι οι επιβάτες του· ή έχει ραντεβού στο ξενοδοχείο Παλάς, κάνει λάθος πηγαίνει στο ξενοδοχείο Πλάζα, βρίσκεται καταμεσής μιας τρομοκρατικής επίθεσης στο λόμπι κι σκοτώνεται.

Το να βρεθεί κανείς κοντά σε κάποιον που έχει τραυματιστεί ή το να κάνει λάθος και να καταλάβει Πλάζα αντί Παλάς μπορεί να θεωρηθεί σύμπτωση, που ωστόσο προκαλεί την ανατροπή της μοίρας. Ο ένας γλιτώνει από αεροπορικό δυστύχημα, ο άλλος σκοτώνεται από σφαίρα. Σκέφτομαι πως όταν στοχαζόμαστε το πεπρωμένο, πιο εύκολα απ’ όλα καταλαβαίνουμε τη διάρκεια της ζωής –μήπως όμως η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής καθορίζεται στη γέννηση; Μήπως η μέρα και η ώρα του θανάτου είναι γραμμένες στα γονίδια; Σε αυτή την περίπτωση, τα δυο παραδείγματα που μόλις ανέφερα δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με το τυχαίο.

ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΕ ΤΟ ΒΑΣΑΝΟ ΤΟΥ της LEKY MARIANA

 

13.02.2025.

 

 

Καθένας με το βάσανό του της LEKY MARIANA

                              Εκδόσεις  GUTENBERG

 

 

Εισήγηση της Ευγενίας Μακαριάδη για τη Δημοτική Λέσχη Ανάγνωσης Διονύσου

 

H Μαριάνα Λέκι (Mariana Leky) γεννήθηκε το 1973 (ετών 52) στην Κολωνία και σήμερα ζει στο Βερολίνο. Σπούδασε δημοσιογραφία και δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Χίλντεσχαϊμ. Το 2017 που εκδόθηκε στη Γερμανία «Το Όνειρο της Ζέλμα» (πρωτότυπος τίτλος «Τι μπορείς να δεις από εδώ») αναδείχθηκε το αγαπημένο βιβλίο της χρονιάς των Γερμανών βιβλιοπωλών και έγινε μπεστ σέλερ. Είναι το πέμπτο βιβλίο της Λέκι κι έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες. Η Λέκι έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία: το Allegra Prize (2000), το Lower Saxony Literary advancement award και το Advancement Prize για νέους καλλιτέχνες της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, αλλά και με υποτροφίες και χορηγίες για νέους δημιουργούς.

 

Τη συγγραφέα Μαριάνα Λέκι τη γνώρισα με το μυθιστόρημά της  «Το όνειρο της Ζέλμα», ένα έργο παραμυθητικό, ονειρικό, συγκινητικό, ευαίσθητο ανάμεσα στην πραγματική και στην φανταστική ύπαρξη ή όπως αναφέρεται λογοτεχνικά στον μαγικό ρεαλισμό.

 

Το έργο της «Καθένας με το βάσανό του», απαρτίζεται από 39 διηγήματα στο κάθε ένα αφηγήτρια είναι ο ίδιος χαρακτήρας, όπου σε πρώτο πρόσωπο μας περιγράφει γείτονες, γνωστούς και συγγενείς, την προσωπικότητα τους και πώς μπορεί κανείς έχοντας την έγνοια του συνανθρώπου του να τον κατανοεί κι αυτό οδηγεί σε ανθρωπιά και κατ’ επέκταση σε ψυχική θεραπευτική διάσταση. Ηθική και ακτινοβολία εκπέμπει το κάθε διήγημα και δωρίζει στον αναγνώστη την ευεργεσία που κρύβει η φιλήσυχη γραφή της χωρίς υπερβολές. Το έργο βρίθει νοημάτων καλής συγγένειας, καλής γειτνίασης και πολλές φορές θίγει ονειρικά την παιδικότητα και αθωότητα.  Η αφηγήτρια-συγγραφέας μοιάζει να τα έχει καλά με τον εαυτό της. Οι ιστορίες της είναι κοντά στον Τσέχοφ. Ανθρώπινα πολυσύνθετα προβλήματα γνωστά και καθημερινά, που ζωντανεύουν με την εικονοποιητική γραφή της Λέκυ. Η συγγραφέας με ειλικρίνεια και δεξιοτεχνία μας παρουσιάζει φωτίζοντας με ομορφιά τις φοβίες, την αϋπνία, τον ερωτικό πόνο, βασισμένη στην συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση του άλλου, καθώς επίσης και την κατανόηση της συμπεριφοράς των κινήτρων του, χωρίς να βγάζει συμπεράσματα. Διανθίζει τα κείμενα με παρομοιώσεις, ρήσεις ποιητών, με χιούμορ πολλές φορές και με παροιμίες.

 

Απανθίσματα:

Η κυρία Γιαν πεταρίζει τα ρουθούνια της, αναστενάζει. Η κυρία Γιαν, αυτό φαίνεται καθαρά, ζηλεύει λιγάκι τον παθιασμένο έρωτα της κυρίας Βίζε. «Φέτος κλείνω είκοσι πέντε χρόνια παντρεμένη», μου λέει. «Τα συγχαρητήριά μου», απαντώ. Κι επειδή τώρα τελευταία οι γειτόνισσές μου μού εξομολογούνται πρόθυμα τις ερωτικές τους ιστορίες, μου μιλάει η κυρία Γιαν για τον μακροχρόνιο έρωτα που τη συνδέει με τον άντρα της: ο έρωτας αυτός απέκτησε με τα χρόνια μεγάλο βάθος, πράγμα ανεκτίμητο φυσικά, αλλά βαθιά μέσα της η κυρία Γιαν μαζί με το βάθος θα ήθελε και λίγο πάθος, πάθος απ’ αυτό που σε σηκώνει ψηλά, σαν να πετάς. «Μια σπίθα, μια φλόγα, κάτι τέτοιο» λέει.

**

Έξω από την πόρτα του (εννοεί τον ορθοπεδικό γιατρό), τηλεφωνώ στον γενικό γιατρό μου. Ο γιατρός μου, παρά τις ατυχείς συγκρίσεις του ανάμεσα στο γόνατο το δικό μου και στο γόνατο τέως πρωταθλήτριας του δέκαθλου είναι ο καλύτερος γιατρός του κόσμου. Κι ευτυχώς σήμερα σηκώνει ο ίδιος το τηλέφωνο. «Ξέρετε να κάνετε ενέσεις στο γόνατο;» τον ρωτάω. «Τις ενέσεις αυτές τις κάνει κανονικά ο ορθοπεδικός», μου απαντάει. «Δεν είχατε κλείσει ραντεβού στον ορθοπεδικό;» «Είχα», απαντώ. «Αλλά ο ορθοπεδικός δεν ήθελε να ασχοληθεί με το γόνατό μου. Ήθελε ν’ ασχοληθεί με την ψυχή μου». Ο γιατρός μου γελάει. «Ελάτε», μου λέει. «Κάπου θα σας στριμώξω ανάμεσα στ’ άλλα ραντεβού». «Χίλια ευχαριστώ», λέω. Στη σκέψη του στριμώγματος νιώθω αμέσως πολύ καλύτερα: καλύτερα νιώθει και το πρησμένο μου γόνατο και η ταραγμένη μου ψυχή.

 

** «Δύο μετά τα μεσάνυχτα», λέει η Σόνια. «Εδώ είναι εφτά το απόγευμα», λέει ο μπαμπάς της. «Απ’ αυτό και μόνο μπορείς να καταλάβεις  πώς κυλάει και φεύγει η ώρα κι ο χρόνος. Να σου πω: δεν τον ξέρεις τον Αϊνστάιν;» Η Σόνια κουνάει το κεφάλι της. «Όχι δεν έτυχε». Κι εγώ, επειδή νιώθω κάπως προσβεβλημένη, ρωτάω: «Δεν τον ξέρετε τον Ντίτερ Τόμας Χεκ;»

«Ο Αϊνστάιν εξήγησε ότι ο τεμαχισμός του χρόνου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι απλά μια επίμονη ψευδαίσθηση» λέει ο πατέρας της Σόνιας πάνω από τη λίμνη και το πρόσωπό του στην οθόνη θαμπώνει κάπως-σύνδεση δεν είναι καλή. «Το παρελθόν σου υπάρχει, εξακολουθεί να υπάρχει, θα υπάρχει πάντα», συνεχίζει. «Είναι κατά κάποιον τρόπο διπλωμένο μέσα σου».

Τρέχοντας φτάνει η Λένι «Παππού», φωνάζει όλο χαρά κι ανοίγει μ’  ενθουσιασμό τα χέρια της, μια μεγάλη αγκαλιά, γιατί η Λένι και ο παππούς της αγαπιούνται πολύ. Στην αγκαλιά της χωράμε όλοι, μαζί με τα διπλωμένα μέσα μας παρελθόντα: τα μεσαίου μεγέθους, που έχουμε η Σόνια κι εγώ, τα απέραντα παρελθόντα, που κρύβουν μέσα τους η λίμνη και ο μπαμπάς της Σόνιας, το μικρό που έχει η Λένι. Η μικρή μου παίρνει την περούκα από το κεφάλι και τη φοράει στο δικό της. «Πω πω!» λέει ο πατέρας της Σόνιας. «Είσαι ίδια ο Ντίτερ Τόμας Χεκ στα νιάτα του».Ηη

Φάλτσα κεφαλής, του Γιώργου Σ

 

16/01/2025
                        Φάλτσα κεφαλής, του Γιώργου Σκαμπαρδώνη

                                    Εκδ. Πατάκη

 

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1953. Είναι πεζογράφος και δημοσιογράφος της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε βασικός συνεργάτης και διευθυντής αρκετών περιοδικών και εφημερίδων της πόλης. Συνεργάστηκε επίσης με ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς.

Πολυγράφος και πολυβραβευμένος συγγραφέας ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης έχει πλούσιο έργο σε διηγήματα, πεζογραφήματα και συμμετοχές σε συλλογικά έργα. Τα διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά, τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ολλανδικά, τα τσέχικα, τα εβραϊκά, τα ουγγρικά και τα ιταλικά.

Η συλλογή διηγημάτων του «Φάλτσα κεφαλής», κυκλοφόρησε πρόσφατα. Το κάθε διήγημα έχει λόγο καθαρό, ποιητικό, εικονοποιητικό, μυρωδιές, βουνά, θάλασσες και τόπους βορειοελλαδίτικους. Μέσα από το θέμα και τον τόπο βρίσκεις τον χρόνο του σήμερα του χθες.  Μπορώ να πω ότι το κάθε διήγημα ρέει σαν κινηματογραφική ταινία, μικρού μήκους. Γλωσσοπλάστης συγγραφέας, τον διακρίνει η ιδιοπροσωπεία και ευαισθησία θα έλεγα στις λέξεις, στα θέματα αναβλύζουν υπόηχα καταστάσεις αστείες, που θυμίζουν το πηγαίο χιούμορ του συγγραφέα.

Διαβάζουμε τα δεκάξι διηγήματα του βιβλίου «Φάλτσα κεφαλής», πρωτοπρόσωπη αφήγηση,  και όπως ο συγγραφέας μας εξηγεί (αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) βρήκε τον τίτλο, όταν είχε πάει να βάψει το αυτοκίνητό του και ο Ρωσοπόντιος βαφέας, του είπε ότι θα χρειαστεί μια εβδομάδα για να το τελειώσει και συμπλήρωσε: Θα σου δώσω αυτό το Seicento (ένα FIAT παλιατζούρα τριακονταετίας), να κυκλοφορείς, να κάνεις τη δουλειά σου μέχρι να τελειώσω» «Και πόσο το πήρες αυτό το ‘’Seicento’’ τον ρωτώ. «Πεντακόσια ευρώ μεταχειρισμένο» μου απαντάει, «αλλά έριξα άλλο ένα χιλιάρικο και του άλλαξα μπουζί, σασμάν, τα πάντα, μέχρι και φάλτσα κεφαλής» Μόλις άκουσα τι είπε, σκέφτομαι: «Αμάν, βρήκα τίτλο». Ο άνθρωπος ήθελε να πει «φλάντζα κεφαλής», όμως λόγω του ότι δεν ήξερε καλά ελληνικά, έκανε το λάθος (που είναι και το σωστό» λέγοντας: «Φάλτσα κεφαλής».

 

Πρώτο διήγημα με τίτλο «ο Γάντζος».

Γάντζος είναι το παρατσούκλι ενός κουστουμαρισμένου κυρίου ονόματι Νάκος Μυρώδης, που οι μάγκες ιδιοκτήτες του κόλλησαν, λόγω της γαμψής του μύτης. Ο Γάντζος συνηθίζει να πίνει μερικά τσίπουρα στο μικρό και λαϊκό αυτό ουζερί, χωρίς να λέει κουβέντα σε κανέναν και ευθύς αμέσως φεύγει. Κάτι άλλαξε όταν μια γύφτικη κομπανία άρχισε να παίζει και να τραγουδάει στο φισκαρισμένο λόγω εορτών μαγαζάκι, τότε ο Γάντζος πίνει, πετάει το σακάκι του, μένει με το πουκάμισο και ρίχνει μονοδόλαρα σωρό· για πρώτη φορά έγινε ένα με τον λαϊκό κόσμο.

 

2. Το τρυποπέρασμα

Ένα έφηβο κορίτσι, η επίσκεψη του στο βιβάρι του θείου, η πρώτη της περίοδος, η απελευθέρωση ίσως και η δική της, αλλά και των εγκλωβισμένων ψαριών, αφού έκοψε μ’ ένα μαχαίρι ανάμεσα στα καλάμια το δίχτυ, ώστε να ξεφύγουν οι έγκυες μπάφες, από το τρυποπέρασμα.

 

3. Το τραγί του Καραμπά

Αποφασίζει ο μοναχικός Καραμπάς να πουλήσει τον Μωυσή, το γέρικο τραγί του, στους χασάπηδες. Τα μάτια του κολλούν στο ακίνητο τραγί, μόνο και γέρικο, όπως ο ίδιος,  να κοιτάζει τους χασάπηδες.

 

4. Εργοστάσιο στο Χρούσου

Νεαροί εικοσάρηδες αρμενίζουν με ιστιοφόρο στην παραλία του Χρούσου, στα ερείπια παλιού εργοστασίου. Εκεί ο ηλικιωμένος Άγγελος θα τους διηγηθεί την ιστορία του εργοστασίου και πώς και γιατί του αρέσει να ζει στα κουτουρού. «Κουβαλούσα» είπε «μέσα μου πένθος βαρύ και δεν τον ήξερα».

 

5. Ομελέτα αλλά Νταβέλη

Διώχνει το ημίαιμο λυκόσκυλο, ονόματι Νταβέλη, της οικογένειάς του, γιατί έτρωγε όλα τα’ αυγά από το κοτέτσι του, στο μαντρί ενός φίλου χιλιόμετρα μακριά, μετά από τέσσερις μήνες το σκυλί εξαντλημένο, αφού είχε διασχίσει δεκάδες χιλιόμετρα, επέστρεψε και η χαρά των ιδιοκτητών ήταν τόση που το άφησαν να τρώει όσο αυγά ήθελε.

 

6. Η ορχήστρα στο ιατρείο

Ένα σημάδι στο μάγουλο του φίλου του Χάρη και τα κάλαντα μιας Παραμονής Χριστουγέννων.

 

7. Ο καστανοφύλακας

Το φάντασμα του Ανδρέα Ζώγια ή Καπετάν Καβαλάρη μια νύχτα στο καστανοδάσος του Ζάβατου.

 

8. Αβέρωφ ο σφάχτης

το παρατσούκλι του Σταμάτη Πρίγκου ήταν Αβέρωφ”, πρώην σφάχτης στα σφαγεία, και τώρα ιδιοκτήτης ψιλικατζίδικου. Η  ιστορία του, είναι γραμμένη πάνω στο σώμα του.

 

9. Απαγορευτικό απόπλου

Λόγω ισχυρών ανέμων βρίσκονται αποκλεισμένοι στο Άγιο Όρος. Αξέχαστη η μυσταγωγία της νύχτας.

 

10. Διπλός ουρανός

Ο Θωμάς, συνταξιούχος, λάτρης της φύσης και της μοναχικότητάς του, καταφεύγει στο Πάικο για κάμπινγκ και απολαμβάνει τη μοναξιά του.

 

11. Πράσινο σαπούνι “Παπουτσάνη”

Η μυρωδιά από το πράσινο σαπούνι Παπουτσάνης της γυναίκας που θα συνευρισκόταν ο νεαρός αφηγητής για πρώτη φορά ερωτικά, τον αναγούλιασε και φευγάτος βγήκε έξω και έκανε εμετό.    

 

12. Χωματουργικές εργασίες

Τα χωματουργικά οχήματα του Γκόγκου και του ξαδέλφου του Γιαμπανά, τους βοηθούν να πάρουν το νόμο στα χέρια τους και να ξεκάνουν τον γείτονα αστυνομικό που χωρίς λόγο δηλητηρίασε το αγαπημένο τους σκυλί, σέρβικο τσοπανόσκυλο ήταν, ονόματι Βαραββάς.

 

13. Ένα Cartier στο βυθό

Ο Στέλιος αφηγείται πώς με μια βουτιά στο βυθό της θάλασσας, μικρός ακόμα, βρήκε το χαμένο ρολόι του Χρηστάκη Καρρά, γιο του ιδιοκτήτη του Πόρτο Καρράς. Και ο ιδιοκτήτης του έδωσε τότε πενήντα χιλιάδες· να φανταστείς συμπλήρωσε ότι το ρολόι κόστιζε διακόσιες χιλιάδες. Με κείνα τα λεφτά πρόκοψαν κι αγόρασαν σπίτι.

 

14. Τα τρία κοριτσάκια

Ο τρόμος μιας μάνας, όταν στην πολυκοσμία του επιταφίου χάνει το κοριτσάκι της και πώς επικαλείται τον Θεό, αν και μη θρησκευόμενη

 

15. Τα γενέθλια

Ο Αναστάσης πέθανε στα εκατόν ένα του, την ίδια μέρα που είχε γενέθλια. Έτσι, η γυναίκα του κάθε χρόνο αντί μνημόσυνου, γιόρταζε τα γενέθλιά του.

 

 16. Αυγό από παγόνι

Ο Σίμος Βαμπάς κοιτάζοντας από το παράθυρο του λογιστικού γραφείου του είδε στον κήπο ένα μεγάλο παγόνι και θυμήθηκε τον Τζώρτζη το αλάνι, όταν έμενε στην Πάνω Πόλη και το πελώριο αυγό παγωνιού που είχε κλέψει από τη Μονή Βλατάδων.

*-*

Κάποιες λέξεις, κάποιες φράσεις του βιβλίου, όπως γράφω πιο κάτω στα απανθίσματα,  μ’ άφηναν άφωνη, τόσο απλές, τόσο λαϊκές, τόσο θρησκευτικές, τόσο κατεργάρικες, που μιλούν στη σκέψη του αναγνώστη, τον συγκινούν, του θυμίζουν τον γενέθλιο τόπο, τη γειτονιά του, τον αγγίζουν είναι βιώματα, συναισθήματα, επιθυμίες καταπιεσμένες, φευγάτες ή κρυμμένες στο υποσυνείδητο.

 

Απανθίσματα: Δεν το κατάλαβα αλλά με βασάνιζε βαθιά ο θάνατος του πατέρα μου, που τον αγαπούσα πολύ και που πάλεψε τόσο να φτιάξει το εργοστάσιο και τα ‘χασε όλα και έσβησε ο ίδιος στη στιγμή, μονομιάς. Δεν ξέρω –ένιωθα ξαφνικά πως όλα στον κόσμο είναι μπλόφα. Μάταια και παράλογα. Και δεν ήθελα να γίνω, πια, τίποτα, όπως θέλανε τ’ άλλα παιδιά. Μόνο να ζω, έτσι, στα κουτουρού.

Περιπλανιέμαι. Δεν θέλω καμιάν υποχρέωση. Ζω με τις σκιές, μόνος μου. Και μόνο τότε είμαι ευχαριστημένος. Όταν μένω μονάχος μου, οπουδήποτε. Εδώ, εκεί, σε ξένους αχυρώνες, σε σπίτια, στη βάρκα, έξω στην άμμο. –Και πώς ζεις; Τον ρωτάω. –Μαζεύω κρίταμα και κάππαρη, τα κάνω τουρσί και τα πουλάω. Ρίχνω παραγάδι με το βαρκάκι. Ή ψαρεύω μουρμούρες απέξω –αποξατζής. Κάνω μεροκάματα στο μάζεμα της ελιάς. Δουλεύω παραλωνίτης, εργάτης στα αλώνια. Βοηθάω τους μελισσάδες. Ψευτοβγάζω λίγα λεφτά. Είμαι πελάτης του εαυτού μου· ποτέ δεν μ’ άρεσαν οι φαρδομάνικες δουλειές. Ίσα ίσα να ζω. Να περιπλανιέμαι.

 

Τζένη Μακαριάδη

 

 

12.12.2024

Ο Κήπος της Αμαλίας

Η συγγραφέας Καρολίνα Μέρµηγκα γεννήθηκε στην Αθήνα. Φοίτησε στη Νοµική Σχολή Αθηνών και εργάστηκε ως δικηγόρος και δημοσιογράφος. Εξέδωσε δύο συλλογές διηγημάτων: τις Ερωτευµένες, και Σήµερα δεν θα πεθάνω. Καθώς και πέντε μυθιστορήματα: Συγγενής, Ο Έλληνας γιατρός, Κάτι κρυφό µυστήριο, Δέκατος χρόνος και Ο κήπος της Αμαλίας.  Έχει µεταφράσει Χένρυ Τζέιµς, Φραντς Κάφκα, Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ. κ.ά.  Αρθρογραφεί τακτικά στην εφηµερίδα Τα Νέα.

            ***

 

Το 1837 ο εικοσιδυάχρονος βασιλιάς Όθωνας Α’, της Ελλάδας, μετά από απουσία οκτώ μηνών, φτάνει νιόπαντρος στον Πειραιά με την δεκαεννιάχρονη σύζυγό του, την Γερμανίδα Αμαλία, ως η πρώτη βασίλισσα της Ελλάδας.

Ο νεαρός Βαυαρός βασιλιάς,  Όθων Φρειδερίκος Λουδοβίκος γεννήθηκε το 1815, στο Σαλτσμπουργκ και πέθανε το 1867 σε ηλικία 52 χρόνων στο βασίλειο της Βαυαρίας. (Βασιλεία από 1832-62)Ήταν ο δευτερότοκος γιος του φιλέλληνα βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α’. Έλαβε  εκπαίδευση πρίγκιπα και προοριζόταν για δευτερεύουσα θέση μέσα στο κράτος. Μάλιστα ο πατέρας του ήθελε να ακολουθήσει εκκλησιαστική σταδιοδρομία.

Η Αμαλία ήταν κόρη του Δούκα του Ολδεμβούργου και βασιλική σύζυγος του Όθωνα της Ελλάδας. Γεννήθηκε το 1818 και πέθανε στο βασίλειο της Βαυαρίας 1875 σε ηλικία 56 ετών.

Ευανάγνωστο βιβλίο, με ροή και ημερολογιακές αναγωγές, που ενισχύουν τη μνήμη του αναγνώστη να εισέλθει σε χώρους που (συνήθως) κρατιούνται μακριά από τη δημοσιότητα, όπως η ιστορία της Ελλάδας τα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση του 1821 εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας, την αποτίναξη τής κυριαρχίας της στα ελληνικά εδάφη και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.

Με την αναγόρευση του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας, η Ελλάδα ως κράτος ανεξάρτητο, τέθηκε σε καθεστώς εγγύησης από τις τρεις τότε μεγάλες Δυνάμεις και οριστικοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Λονδίνου στις 25 Απριλίου/7 Μαϊου 1832.

Ο ζυγός του έργου γέρνει πιότερο προς την ιστορία και τα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδας του 19^ου αιώνα, έναντι της προσωπικής ιστορίας της Βασίλισσας Αμαλίας.

Το μυθιστόρημα έχει κινηματογραφική ταχύτητα, με χρώματα, χαμόγελα, δάκρυα, αγάπες, χορούς, μουσικές, χλωρίδα και πανίδα και παράλληλα τις μηχανορραφίες των εγγυητριών δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας ως και των ημετέρων στρατιωτικών,  πολιτικών κ.α., που εξ αρχής ταπεινώνουν, ταλανίζουν και επιβαρύνουν το εσαεί χρεωστούμενο ελληνικό έθνος.

Με το βιβλίο της η Καρολίνα Μέρμηγκα δωρίζει στους μαθητές και μαθήτριες του τόπου μας, και όχι μόνο, τη μάθηση της ιστορίας της Ελλάδας του 19^ου αιώνα σαν παραμύθι, όπου ο κάθε αναγνώστης/στρια συμβαδίζει κοντά στους χαρακτήρες μέσα σε λασπωμένους κακοτράχαλους δρόμους, βλέπει όχι μόνο τους προγόνους να ψωμοζούν αλλά και τους ήρωες του 1821. Στο κρατίδιο Ελλάς κυκλοφορεί ένα συνονθύλευμα ανθρώπων λαϊκών, αγροτών, ληστών, Φιλικών, Αγωνιστών, Βαυαρών, Άγγλων, Γάλλων κλπ., ο καθένας στο δικό του μετερίζι.

Η συγγραφέας εστιάζει σε γυναίκα και μάλιστα σε μια εστεμμένη, όπως η πρώτη βασίλισσα της Ελλάδας Αμαλία, που φέρει το στίγμα της ανικανότητάς της στην τεκνοποίηση με αποτέλεσμα να μην πραγματώνεται η διαδοχή στον βασιλικό θρόνο, σύμφωνα με τη Μοναρχία της Ελλάδας που ορίστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής,  Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, βάσει των συμφωνιών πρωτοκόλλου του Λονδίνου το 1830, ώστε ο κληρονομικός μονάρχης να είναι ανώτατος άρχοντας του Βασιλείου της Ελλάδας.

Η Μέρμηγκα μ’ ένα προσεκτικά καλογραμμένο, εικονοποιητικό, κινηματογραφικό πόνημα, όπου η ιστορία συναντιέται με τη λογοτεχνία, μπορεί και συνενώνει την αλήθεια της ιστορίας, μαζί με διάφορες θεωρίες και σκέψεις της, ούσα μυθοπλάστρια. Εντυπωσιάζει η έρευνά της για τα πρόσωπα που συναποτελούν το έργο και αυτό επιβεβαιώνεται στις Σημειώσεις και στη Βιβλιογραφία που αναφέρονται στις τελευταίες είκοσι περίπου σελίδες του βιβλίου.

Τριτοπρόσωπη αφήγηση, οι χαρακτήρες αποδίδονται ευδιάκριτα. Ημερολογιακές αναφορές, που εξυπηρετούν πέραν του δέοντος τον αναγνώστη, καθώς και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της κεντρικής ηρωίδας που δεν είναι άλλη από τη βασίλισσα Αμαλία της Ελλάδας, κατά τα έτη 1836-1862.

Ένα στοχαστικό μυθιστόρημα που οι διηγήσεις του, με επίκεντρο τη βασίλισσα Αμαλία, έχουν φωνή, μουσική, χορούς, ιππασία, βλάστηση, δάση, δέντρα, λουλούδια. Μια βασίλισσα που πάντα ψάχνει να βρει έναν τόπο ομορφιάς να ησυχάσει από πρόσωπα και πράγματα και τον βρίσκει κατασκευάζοντας έναν κήπο-δάσος, αρχής γενομένης με έναν πελώριο φοίνικα που ταξίδεψε, λέει,  μήνες διασχίζοντας την πόλη και το τραβούν με βαρούλκο δεκατέσσερα άλογα· μάλιστα, για να φυτευτεί θα χρειαστεί ένα είδος τρίποδου και σαράντα ναύτες μέχρι να φτάσουν στο λάκκο όπου θα χώσουν τις τεράστιες ρίζες του. Θα φυτευτούν στη συνέχεια πολλοί μεγάλοι φοίνικες, πολλά δέντρα, φυτά θάμνοι και άνθη. Στον παραδεισένιο αυτόν κήπο έχει την κρυψώνα της η βασίλισσα της Ελλάδας. Κρύβεται εκεί μακριά από ψιθύρους και  υπονοούμενα για τη στειρότητά της. 

 Η βασίλισσα γνωρίζει καλά τους ήρωες του 1821 και την πολιτική του 19ου αιώνα. Παίρνει μέρος στη διοίκηση του κράτους και αντέχει οδυνηρά θεραπευτικά μέσα για τη στειρότητά της. Αντιστέκεται στις προσβολές, για την ατεκνία της, καθώς  και στα νέα δημοκρατικά κινήματα που την πολιορκούν.  Αγάπησε τους Έλληνες και την Ελλάδα και κατασκεύασε τον περίφημο βασιλικό κήπο, με την ονομασία σήμερα εθνικός κήπος, που δεν είναι κάτι άλλο παρά η γέννα των παιδιών της, των παιδιών της ομορφιάς και της ανάσας σε έναν σκονισμένο ξερότοπο με λιγοστό νερό.

Όπως αναφέρονται στο βιβλίο οι επιστολές της Αμαλίας στον πατέρα της και οι μονόλογοί της, είναι από τα καλύτερα κατά τη γνώμη μου τμήματα της ζωής της στην Ελλάδα.

Βασανιστικές οι θεραπείες που υπέμενε  για τη στειρότητα, όμως η υπομονή της έδειχνε μια γυναίκα αντοχής και άξιας της βασιλικής εξουσίας.

Δυναμική γυναίκα, αποφασιστική, ατρόμητη και πολύτιμη βοηθός του εργασιομανή Όθωνα που, ως γνωστόν, αργούσε να πάρει μιαν απόφαση, ασχέτως επειγούσης ανάγκης.

Βασιλικό νεαρό ζευγάρι αγαπημένο μέχρι θανάτου, παρότι μηδενική, ας το εκφράσω έτσι, σεξουαλική ζωή.

Οι βασιλείς Όθων και Αμαλία εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον θρόνο τους στην Ελλάδα από τον αντιδυναστικό αγώνα που εκδηλώθηκε με τη Ναυτιλιακή Επανάσταση το 1862 και συνεχίστηκε με τις επαναστάσεις της υπόλοιπης Πελοποννήσου, των Κυκλάδων και της Ακαρνανίας.

Θα αναφέρω κάτι λίγα, για μερικούς που δρουν, περνούν ή αναφέρονται στο μυθιστόρημα για διάφορους λόγους, ιστορικούς, οικονομικούς, πολιτικούς κλπ., όπως:  η ίδρυση της ΕΤΕ για την δημοσιονομική οργάνωση της Ελλάδας και όπως για πολιτικούς λόγους, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Υπουργός Εξωτερικών, ο Γεώργιος Σίνας-Εθνικός ευεργέτης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης-αρχιστράτηγος της επανάστασης του 1821, Ιωάννης Κωλέττης-πρωθυπουργός και ιδρυτής του Γαλλικού κόμματος, ο Θεόφιλος Καϊρης-λόγιος ιερωμένος, διδάσκαλος του γένους, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος-ιστορικός, Διονύσιος Σολωμός, Νικόλαος Μάντζαρος, Αθανάσιος Μιαούλης, Αυγερινός Αβέρωφ, Δημήτριος Βούλγαρης-πρωθυπουργός, οικογένεια Μαυρομιχάλη (δυο μέλη της δολοφόνησαν τον Ιωάννη Καποδίστρια στο Ναύπλιο, το 1831) κ.α. πολλοί όπως αναφέρονται με λεπτομέρειες στο βιβλίο.

***

 

Απάνθισμα:

Διάλογος δημοσιογράφου με την βασίλισσα Αμαλία

-Εντμοντ Αμπού (1828-1885) Γάλλος δημοσιογράφος, δημοσιολόγος, μυθιστοριογράφος:

-Ένα εκατομμύριο δραχμές, majeste, μπορεί να είναι λίγα για έναν βασιλιά, αλλά είναι πολλά γι αυτή τη χώρα. Είναι το ένα δέκατο πέμπτο των δημόσιων δαπανών.

-Βασίλισσα -Κάνουμε ό,τι μπορούμε..

-Αμπού -Αλήθεια; Γιατί εγώ αυτά τα δυο χρόνια δυσκολεύτηκα να βρω τι ακριβώς κάνατε. Εκτός από το να κρατηθείτε στην εξουσία. Όλα τα μεγάλα έργα έγιναν από ιδιώτες. Στο πανεπιστήμιο ο βασιλιάς χάρισε μόνο το όνομά του. Η φιλεκπαιδευτική εταιρία επιζεί χάρη στον κύριο Ριζάρη, το σχολείο τεχνών και επαγγελμάτων χάρη στον κύριο Στουρνάρη, το Αστεροσκοπείο χάρη στον κ. Σίνα. Η αρχαιολογική εταιρία περιλαμβάνει στους συνδρομητές της όλους τους διανοούμενους της Ευρώπης.

 

Τζένη Μακαριάδη

 

 

 

 

 

 

ΚΑΙΡΟΣ, της Τζέννυ Ερπενμπεκ

Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

20/10/2024

Η πολυβραβευμένη Τζέννυ Έρπενμπεκ είναι πεζογράφος, δραματουργός και δοκιμιογράφος. Γεννήθηκε το 1967 στο Βερολίνο της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας και είναι κάτοχος του Διεθνούς Βραβείου Booker 2024, με την αγγλική μετάφραση του μυθιστορήματός της «Καιρός».

***

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα της Έρπενμπεκ, μου ήρθε στη σκέψη η ρήση του Ντοστογιέφσκι: Σε μια καρδιά που αγαπά πραγματικά ή η ζήλια θα σκοτώσει την αγάπη ή η αγάπη θα σκοτώσει τη ζήλια.



Η Ιστορία, η πολιτική, ο έρωτας, τα ήθη, ο τρόμος της εξουσίας, η άνοδος και η πτώση πολιτικού συστήματος, αλλά και το ζενίθ ενός έρωτα χωρίς όρια, ενός έρωτα που ναι μεν δυαδικός, αλλά η εξουσία του ενός αφανίζει την προσωπικότητα και την ηθική οντότητα του άλλου.

Η παρακμή ενός έρωτα, ως η χειραγώγηση, η ζήλια, τα βασανιστήρια, η απιστία, οι χωρισμοί και οι επανενώσεις σε αντιδιαστολή με την κατάπτωση ενός απολυταρχικού συστήματος της Ανατολικής Γερμανίας (ΓΛΔ), κάτι λίγο πριν πέσει το τείχος του Βερολίνου και λίγο μετά την ένωση με την Δυτική Γερμανία.

Σε δυο επίπεδα διαχωρίζει κανείς το θέμα του βιβλίου, σε προσωπικό - ερωτικό της συγγραφέα και σε ιστορικό των χρόνων λίγο πριν την κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου.

Ο έρωτας παραλληλίζεται σε προσωπικό και ιστορικό χρόνο και συγκεκριμένα τα τελευταία χρόνια της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας και τα πρώτα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Η απολυταρχία του καθεστώτος, η σοβιετική εξουσία, παρουσιάζεται με φόντο την κλασική μουσική, την πνευματικότητα, τις καλές τέχνες, όπως τουλάχιστον την αποδέχεται ο συγγραφέας Χανς, ηλικίας πενήντα πέντε ετών, έναντι της 19χρονης φοιτήτριας Καταρίνας που έχει διαφορετικές περί κομμουνισμού απόψεις.

Ένας ξαφνικός και δυνατός με την πρώτη ματιά έρωτας, στο Βερολίνο του 1986, όταν συναντιούνται μέσα σε λεωφορείο η 19χρονη φοιτήτρια Καταρίνα με τον παντρεμένο και πατέρα ενός παιδιού συγγραφέα Χανς, ηλικίας πενήντα πέντε ετών και γίνονται ζευγάρι.

Ο έρωτάς τους καταγράφεται ημερολογιακά σχεδόν από τον Χανς, μέσα από επιστολές, κάρτες, αναμνηστικά αντικείμενα, τα οποία λαμβάνει ταχυδρομικά η Καταρίνα μετά τον θάνατο του και αναπολεί τα παρελθόντα. Έτσι έχουμε λεπτομερειακή αναγραφή ενός δυνατού έρωτα που τον πυργώνει η γοητεία, αλλά η σχέση αυτή -ως αντικείμενο αιτίου και αιτιατού- ταπεινώνεται και καταστρέφεται.

Ο έρωτας παραλληλίζεται με την πολιτική και συγκεκριμένα στο βιβλίο, την κοινότητα ως ανώτατη πολιτική εξουσία, όπως η σοβιετική εξουσία στην Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, όπου διαδραματίζεται ο έρωτας της 19χρονης φοιτήτριας Καταρίνα με τον 55πεντάχρονο Χανς. Ο ερωτευμένος συγγραφέας με όχι λίγες περιοδικές ερωτικές σχέσεις, απαιτεί και κατέχει την Καταρίνα, ως ένας απόλυτος άρχων στο σώμα και στην ψυχή της. Είναι σαν τον ιατροδικαστή που κόβει με το νυστέρι ίντσα ίντσα το σώμα της να βρει εκείνο που δεν έχει κατακτήσει ακόμα, οι πληγές, οι πόνοι τα δάκρυά της δεν τον πτοούν και συνεχίζει εσαεί με όσους τρόπους και μέσα διαθέτει η απολυτότητά του.

Εκείνη δίνεται ολάκερη, με δέος, υποκείμενης στη θέληση του, εντελώς εξαρτημένη και εθισμένη στις σκέψεις και στο σώμα του όπως ο εθισμένος στα ναρκωτικά.

Ο συγγραφέας Χανς έχει επιπλέον κάποιο κρατικό αξίωμα που του παρέχει πολιτική εξουσία, η οποία, κατά τη γνώμη μου, κρατά σε απόσταση τον περίγυρο της Καταρίνα, με επιφυλάξεις για τη σχέση τους. Έτσι, ο Χανς έχει τα ηνία και το μαστίγιο στην κυριολεξία μιας σχέσης απόλυτης ζήλιας, αχαλίνωτου σεξουαλισμού και μιας αγάπης προς κονιοποίηση ανάμεσα στις δυο πέτρες του μύλου, όταν η Καταρίνα, βασισμένη στην συνομολόγηση λόγων και πράξεων με βάση την αλήθεια μέχρι το κόκαλο της σχέσης τους, ομολογεί ότι μοίχευσε με συνομήλικό της και έτι παρά πέρα με συνομήλικη της.



Απάνθισμα: Ο χλομός έφηβος Χανς είχε επιλέξει το κομμάτι της Γερμανίας στο οποίο ο αντιφασισμός ήταν γραμμένος στις κόκκινες σημαίες. Κάπως τον νοιάζανε οι νεκροί. Το τίμημα ήταν αυτό που είχε παρασύρει την ελπίδα στα ύψη. Αν όμως ό,τι θεωρούσε αυτός σαράντα ολόκληρα χρόνια απάντηση, δεν ήτανε απάντηση, τότε είχαν δηλαδή γίνει όντως μάταια οι θυσίες με σαράντα χρόνια καθυστέρηση; Και ποιος θα το τολμήσει, να κατέβει και να πει στους νεκρούς ότι μάταια πεθάνανε; Μπορείς να θάψεις ότι υπήρχε; Όχι.

Τζένη Μακαριάδη