Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος: Μικροδιήγημα καὶ συλλογικὴ μετάφραση
Posted on 20 Μαρτίου 2015 by planodion
[Τὸ παρακάτω κείμενο
ἀποτελεῖ τὴν τρίτη ἀπὸ τὶς τέσσερις
εἰσηγήσεις ποὺ ἔγιναν στὸ κοινὸ στὶς 9 Ἰανουαρίου 2015, ἡμέρα παρουσίασης
τῆς ἀνθολογίας τοῦ ἱστολογίου μας Ἱστορίες
Μπονζάι ’14 στὸν χῶρο τῶν ἐκδόσεων Γαβριηλίδης.
Περισσότερα γιὰ τὴν βραδιὰ τῆς παρουσίασης στὸ «Ἡμερολόγιο Καταστρώματος», ἐγγραφὴ τῆς 16ης Μαρτίου 2015.]Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος
Μικροδιήγημα καὶ συλλογικὴ μετάφραση

«Ἐκ πρώτης ὄψεως, ἡ ἱστορία τοῦ παγκόσμιου πολιτισμοῦ φαίνεται νὰ εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μὲ τὴν ἔννοια τοῦ μεγάλου μεγέθους»,
ἔλεγε ὁ σκηνοθέτης Θέμελης
Γλυνάτσης παρουσιάζοντας, τὸ Δεκέμβριο τοῦ 2012, τὴν ἀνθολογία ἰσπανόφωνου μικροδιηγήματος Mini71cuentos, μιὰ ἀνθολογία ποὺ ἔχει «τροφοδοτήσει» μὲ σειρὰ μεταφράσεων τὸ ἱστολόγιο
Πλανόδιον-Ἱστορίες Μπονζάι. «Ὅμως τὰ πράγματα δὲν εἶναι τόσο ἁπλά – παράλληλα μὲ τὴν κατασκευὴ τῆς αἰσθητικῆς καὶ τῆς ἠθικῆς τοῦ μεγάλου μεγέθους, ὑπάρχει ἡ ταυτόχρονη, καὶ ἀντιστρόφως
ἀνάλογη, ἐξέλιξη τῆς ἀφήγησης τοῦ μικροῦ».
Μπορεῖ πράγματι ἡ μικρὴ σὲ ἔκταση ἀφήγηση νὰ ἔρχεται ἀπὸ τὸ παρελθόν, ἀπὸ τὶς καταβολὲς ὅλων τῶν σημαντικῶν πολιτισμῶν, καὶ νὰ παρουσιάζει
ἀδιάρρηκτη συνέχεια στὸ χρόνο, ποτὲ ὅμως δὲν εἶχε γνωρίσει τὴν ἐκπληκτικὴ διάδοση τῆς ἐποχῆς μας στὴν ὁποία, βεβαίως, παίζουν καταλυτικὸ ρόλο οἱ νέες τεχνολογίες. Γιὰ τὶς μαζικὲς διαστάσεις ποὺ ἔχει λάβει ἡ συγγραφὴ μικροδιηγημάτων
εἶναι ἐνδεικτικὴ ἡ παρακάτω πληροφορία: τὸ 2013, στὸν ΙΙΙ Διεθνῆ Διαγωνισμὸ Μικροδιηγήματος Museo de la Palabra ποὺ διοργάνωσε τὸ ἰσπανικὸ ἵδρυμα Cesar Egido Serrano συμμετεῖχαν 22.571 μικροδιηγήματα ἀπὸ 119 χῶρες!
Στὶς ἰσπανόφωνες χῶρες τὸ minicuento (ἀλλιῶς minirrelato, minificcion, microrrelato, microficcion, nanocuento,
relato minimo κ.λπ.), ἐμφανίζεται μὲ λογοτεχνικὲς φιλοδοξίες περὶ τὰ τέλη τοῦ 19ου αἰώνα γιὰ νὰ γνωρίσει ἐκπληκτικὴ ἄνθηση προϊόντος τοῦ 20οῦ αἰώνα. Ἀνάμεσα στοὺς συγγραφεῖς ποὺ ἀσχολήθηκαν
μὲ τὸ εἶδος ξεχωρίζουμε
τοὺς Ρουμπὲν Νταρίο, Βισέντε
Οὐϊδόμπρο, Χουὰν Ραμὸν Χιμένεθ, Χόρχε Λουὶς Μπόρχες, Ἀντόλφο Μπιόι Κασάρες, Χούλιο Κορτάσαρ, Ἐδουάρδο Γκαλεάνο, κ.ἄ., ὅλοι τους συγγραφεῖς πρώτης γραμμῆς ποὺ ἄλλαξαν τὴν ἱστορία τῆς σύντομης ἀφήγησης παγκοσμίως.
Ἐδῶ καὶ μιὰ δεκαετία περίπου ἔχω ἐπιλέξει αὐτὸ τὸ λογοτεχνικὸ εἶδος μὲ τὶς βαθιὲς ρίζες στὴν ἱσπανόφωνη λογοτεχνία γιὰ τὰ ἐργαστήρια λογοτεχνικῆς μετάφρασης ποὺ διοργανώνω καὶ συντονίζω στὸ ΑΠΘ, τὸ ΕΚΠΑ, τὸ ΕΚΕΜΕΛ ἢ τὸ Abanico γιὰ δύο λόγους: ἐπιτρέπει τὴν ἐνασχόληση στὸ πλαίσιο τοῦ ἴδιου ἐργαστηρίου μὲ πολλὰ λογοτεχνικὰ ὕφη καὶ προσφέρει τὴ δυνατότητα ὕπαρξης τελικοῦ συλλογικοῦ ἀποτελέσματος ἐντὸς λογικοῦ χρονικοῦ πλαισίου.
Ἂς δοῦμε, ὡς παράδειγμα, τῆς «πάλης» μὲ τὶς λέξεις μέχρι τὴ συλλογικὴ ἐκδοχή, τὴ μεταφραστικὴ «περιπέτεια» τοῦ μικροδιηγήματος «Tras la
pared» τοῦ ἰσπανοῦ συγγραφέα Ὄσκαρ Σιπάν. Οἱ ἐκδοχὲς 1, 2 καὶ 3 ἀνήκουν σὲ σπουδαστὲς τοῦ ἐργαστηρίου, ἐνῶ ἡ 4η εἶναι ἡ τελικὴ ἐκδοχή:
Tras la
pared
Los oígo copular a
todas horas, tras la pared de mi habitación. Quizás debí emparedarlos por
separado.
Ἐκδοχὴ 1: Πίσω ἀπὸ τὸν τοῖχο
Τοὺς ἀκούω ποὺ πηδιοῦνται ἀνὰ πάσα στιγμή, πίσω ἀπὸ τὸν τοῖχο τοῦ δωματίου μου. Ἴσως ἔπρεπε νὰ τοὺς ἐντοιχίσω
χωριστά.
Ἐκδοχὴ 2: Πίσω ἀπ’ τὸν τοῖχο
Τοὺς ἀκούω νὰ συνουσιάζονται
συνεχῶς, πίσω ἀπ’ τὸ τοῖχο τοῦ δωματίου μου. Ἴσως ἔπρεπε νὰ τοὺς ἐντοιχίσω χωριστά.
Ἐκδοχὴ 3: Πίσω
ἀπὸ τὸν τοῖχο
Τοὺς ἀκούω νὰ τὸ κάνουν ὅλη τὴν ὥρα, πίσω ἀπὸ τὸν τοῖχο τοῦ ὑπνοδωματίου μου. Ἴσως νὰ ἔπρεπε νὰ τοὺς ἐντοιχίσω ξεχωριστά.
Ἐκδοχὴ Τελική: Πίσω ἀπὸ τὸν τοῖχο
Τοὺς ἀκούω νὰ συνουσιάζονται
ὅλη τὴν ὥρα, πίσω ἀπὸ τὸν τοῖχο τοῦ δωματίου μου. Ἴσως ἔπρεπε νὰ τοὺς εἶχα ἐντοιχίσει χώρια.
Στὶς ἀρχὲς τοῦ 2010 ἀναζητώντας μέσο γιὰ τὴ δημοσίευση ὁρισμένων ἰσπανικῶν μικροδιηγημάτων ποὺ εἴχαμε μεταφράσει μὲ τὶς σπουδάστριές μου τοῦ ΕΚΕΜΕΛ, ἦρθα, μέσῳ μιᾶς κοινῆς φίλης, τῆς Μαρίας Σπυριδοπούλου, σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸν Γιάννη Πατίλη ποὺ ἑτοίμαζε, ἐκείνη τὴν ἐποχή, τὸ Ἱστολόγιο. Θυμᾶμαι ὅτι τὸ πρῶτο μικροδιήγημα ποὺ μᾶς δημοσίευσε ἦταν «Ἡ μεταμόρφωση» τοῦ Ἀλμπὲρτ Γκαρσία Ἐλένα, στὶς 7 Ἀπριλίου τοῦ 2010. Ἀκολούθησαν δεκάδες
δημοσιεύσεις μεταφράσεων, ἀτομικῶν καὶ συλλογικῶν, ἀπὸ τὰ ἰσπανικὰ καὶ τὰ καταλανικά.
Τὶς προάλλες διέτρεξα ξανὰ ὅλα, κυριολεκτικὰ ὅλα, αὐτὰ τὰ κείμενα καὶ σκέφτηκα πὼς μεταφραστὲς καὶ συγγραφεῖς, εἴμαστε πολὺ τυχεροὶ ποὺ βρήκαμε στὸ πρόσωπο τοῦ Πατίλη κάποιον ποὺ μᾶς ἕνωσε σὲ ἕνα συλλογικὸ μικρὸ-ὑπερκείμενο.
Τὸν εὐχαριστοῦμε καὶ συνεχίζουμε γιὰ τὸ Ἱστορίες Μπονζάι ’15…