Τι απομένει
της Κρίστα Βολφ.
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Η
Κρίστα Βολφ γεννήθηκε το 1929 ως Κρίστα Ίλενφελντ στο Λάντσμπεργκ, το οποίο
σήμερα είναι το Γκόρζουφ Βιελακοπόλσκι της Πολωνίας. Πέθανε
το 2011. Από το 1949 έως το 1953 σπούδασε γερμανική λογοτεχνία στην Ιένα και
στη Λειψία.
Έγραψε τη διδακτορική της διατριβή με επιβλέποντα τον Χανς Μάγερ με θέμα: Προβλήματα
ρεαλισμού στο έργο του Χανς Φάλαντα (1893-1947).
Έργα της:
(1986) Κασσάνδρα,
Λιβάνης
(1996) Μήδεια, Λιβάνης
(2003) Τι απομένει, Γραφές
(2005) Με σάρκα και οστά,
Καστανιώτης
(2006) Ένα πρότυπο παιδικής
ηλικίας, University Studio Press
(2009) Με άλλη ματιά,
Καστανιώτης
(2009) Μοιρασμένος ουρανός, University Studio Press
(2019) Τι απομένει,
Καστανιώτης
Το βιβλίο της Κρίστα Βολφ «Τι απομένει», επανέφερε στη μνήμη μου δυο
σπουδαία κινηματογραφικά έργα <<Οι ζωές των άλλων>> του Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ, με τον αξέχαστο
στο ρόλο του αξιωματικού της ‘’Στάζι’’ Ούλριχ Μούε και το <<Η λευκή
κορδέλα>> του Μίχαελ Χάνεκε.
Η συγγραφέας, μέσα από την βιωματική της εμπειρία, μας αφηγείται μια
τελείως διαφορετική άποψη της βίας του ρατσισμού – φασισμού, που δεν είναι άλλη
από την σπατάλη σωματικών και πνευματικών δυνάμεων νέων ανθρώπων, οι οποίοι με
στρατιωτική πειθαρχία παρακολουθούν αυτούς που διαφέρουν σε ιδεολογικοπολιτικές
αντιθέσεις, απ’ αυτές που οι ίδιοι έχουν γαλουχηθεί κι αυτές δεν είναι άλλες
από τη βία, την τρομοκρατία, την εθνική καταγωγή, την φυλετική υπεροχή και τις φυλετικές
προκαταλήψεις.
Φιλοσοφεί για τα αίτια του Κακού στην ανθρώπινη
φύση. Αρκεί να θυμηθούμε την Άρια φυλή και τις απαγωγές παιδιών με άρια
χαρακτηριστικά. Ενθαρρύνονταν οι στρατιώτες των Ες Ες που εισέβαλαν σε
ευρωπαϊκές χώρες να σμίξουν με τους ντόπιους. Υπό την προϋπόθεση οι ντόπιοι να
έχουν σκανδιναβικά χαρακτηριστικά, ώστε να εξασφαλίζεται η φυλετική καθαρότητα.
Η αφηγήτρια και συγγραφέας Κρίστα Βολφ,
κρυμμένη πίσω από την κουρτίνα του παραθύρου της, παρατηρεί τους άντρες της
«Στάζι», που την παραμονεύουν όλο το 24ωρο, συναλλάσσοντας βάρδιες. Αδυνατεί να
μιλήσει ελεύθερα, οι τοίχοι έχουν αυτιά. Ούτε να τηλεφωνήσει μπορεί, το
τηλέφωνο παρακολουθείται. Να μην προκαλεί της συνιστούν και δεν θα έχει
μπελάδες∙ όπως η μεγάλη της κόρη που τη συμβουλεύει να αρπάζει την ευκαιρία από
τα μαλλιά και να μετατοπίζεται λίγα χρόνια μπροστά∙ κατά την άποψή της καλώς την υποπτεύονται, για
τη γλώσσα της, το λόγο της, τη σκέψη της. Εν ολίγοις να μετατοπιστεί στην αδράνεια, θα έλεγα. Ακόμα και η κόρη είναι υπέρ
του να παραδοθεί η μάνα χωρίς αντίσταση στους νόμους της χούντας και δεν θα έχει
μπελάδες.
Μέχρι που αποφασίζει να μιλήσει στην καινούργια
της γλώσσα, εντελώς απλά και ελεύθερα. Κάθεται στο γραφείο της, στο ημίφως της
λάμπας –δεν φαίνεται απέξω- παίρνει μολύβι, το όπλο του πνεύματος και αρχίζει.
**
Τι απομένει.
Αυτό που είναι στα θεμέλια της πόλης μου
και αυτό που θα την καταστρέψει. Ότι δυστυχία είναι μόνο να μη ζεις. Και ότι
απελπισία είναι μόνο να νιώσεις στο τέλος ότι δεν έχεις ζήσει.
Ο χρόνος ήταν για μένα μια λέξη – κλειδί. Κάποια ημέρα μου
έγινε ολοφάνερο ότι ίσως περισσότερο από κάθε τι άλλο αυτό που με διέκρινε από
εκείνους τους νεαρούς άντρες εκεί έξω-ήταν εκεί έξω, ναι, οπωσδήποτε!-ήταν μια
θεμελιωδώς διαφορετική σχέση με τον χρόνο. Αφού για εκείνους ο χρόνος δεν είχε
αξία τον σπαταλούσαν σε μια παράλογη, σίγουρα όμως δαπανηρή απραξία, η οποία σε
βάθος χρόνου μάλλον θα τους εξαχρείωνε, όμως αυτό δεν φαινόταν να τους ενοχλεί,
το αντίθετο, σκέφτηκα αιφνιδίως, το έβρισκαν απολύτως σωστό. Με τα δυο τους
χέρια και με ιδιαίτερο κέφι πετούσαν τον χρόνο τους έξω απ’ το παράθυρο∙ ή
μήπως το αποκαλούσαν δουλειά αυτό που έκαναν;
Για παράδειγμα το μετάνιωνα ακόμα που δεν είχα υποκύψει στην
αρχική μου παρόρμηση να τους προσφέρω ζεστό τσάι, τότε που άρχισαν όλα, τις
πρώτες κρύες ημέρες του Νοεμβρίου. Θα είχε αναπτυχθεί μεταξύ μας μια
οικειότητα, εξάλλου δεν είχαμε καμιά προσωπική διαφορά, ο καθένας από εμάς
έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει, θα μπορούσαμε να είχαμε πιάσει την κουβέντα,
όχι για υπηρεσιακά ζητήματα-Θεός φυλάξοι! Όμως για τον καιρό, για ασθένειες,
οικογενειακά.
Όμως φτάνει πια. Αυτή η επονείδιστη ανάγκη μου να τα πηγαίνω
καλά με όλα τα είδη των ανθρώπων.
**
Στον επικήδειο
λόγο του, για την Κρίστα Βολφ, ο νομπελίστας Γκύντερ Γκρας είπε: Και αυτή, η
Κρίστα Βολφ, ήταν που ύστερα από την έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα στο
Τσέρνομπιλ έγραψε το βιβλίο Storfall (Ατύχημα), στο
οποίο προαισθάνεται την επανάληψη του γεγονότος στην περίπτωση της Φουκουσίμα
και μας βλέπει όλους μπλεγμένους σε ένα καταστροφικό αδιέξοδο, στο τέρμα του
οποίου το ερώτημα «Τι μένει», όπου και θεμελιώνονται οι ελπίδες μας, θα
παραμείνει μετέωρο, απογυμνωμένο από το νόημά του.
Τζένη Μακαριάδη
