ΜΑΥΡΕΣ ΔΙΑΘΗΚΕΣ
του ΝΙΚΗΤΑ ΣΙΝΙΟΣΟΓΛΟΥ
εκδόσεις ΚΙΧΛΗ
Ο ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΙΝΙΟΣΟΓΛΟΥ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1976. Σπούδασε Φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Μονάχου και Κέμπριτζ (PhD). Διετέλεσε British Academy Postdoctoral Fellow στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ (2008-2011) και Leverhulme Trust Early Career Fellow
στο King's College London (2011-2013). Είναι εντεταλμένος ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών) και έχει διδάξει σε ελληνικά και βρετανικά πανεπιστήμια.
Έχει εκδώσει τα βιβλία: "Plato and Theodoret: The
Christian Appropriation of Platonic Philosophy and the Hellenic Intellectual
Resistance" (Cambridge University Press 2008), "Radical Platonism in
Byzantium: Illumination and Utopia in Gemistos Plethon" (Cambridge
University Press 2011), "Αλλόκοτος Ελληνισμός. Δοκίμιο για την οριακή εμπειρία των ιδεών" (Κίχλη 2016, Βραβείο Δοκιμίου του περιοδικού Ο Αναγνώστης 2017), "Μαύρες Διαθήκες. Δοκίμιο για τα όρια της ημερολογιακής γραφής" (Κίχλη 2018).. Δοκίμια και αφηγηματικά κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά: Athens Review of Books, Ποιητική, Νέα Εστία, Δευκαλίων, Μανδραγόρας, Οδός Πανός και (δέ)κατα.
Γράφει για την αστική περιπλάνηση και για τα όρια δοκιμιακού και λογοτεχνικού λόγου.
Η πρώτη μου σκέψη ήταν να μην γράψω για ένα βιβλίο δοκίμιο ημερολογιακής γραφής και μάλιστα με επίκεντρο δυο φιλόσοφους που δεν σηκώνουν –σχεδόν- μύγα στο σπαθί τους και οπαδούς του Ναζισμού. Γνώμη μου για τους Μάρτιν Χάιντεργκερ και Καρλ Σμιτ και τα βιβλία τους «τα μαύρα τετράδια» του πρώτου και το Glossarium του δεύτερου. Τους φαντάζομαι να απορρίπτουν κάθε αντεπιχείρημα και στην κυριολεξία να συμπιέζουν το κεφάλι μου μέχρι βαθιά στη γη. Συν τοις άλλοις ομολογώ μετά παρρησίας ότι έχω κι εγώ μια περγαμηνή, (έναντι των πολλών του νεαρού φιλοσόφου συγγραφέα), που αναφέρει διαρρήδην ότι είμαι παραμυθού. Αλλά και εσείς μέλη της Λέσχης μας, εμένα βρήκατε να εισάγω αυτό το βιβλίο που έχει ένα σκασμό αναφορές σε φιλοσόφους, συγγραφείς και μπόρεσε ο συγγραφέας να συμπτύξει τόμους, ως οι εφτακόσιες σελίδες του Μάρτιν Χάιντεργκερ, και να μας παρουσιάσει το απαύγασμα των εμπειριών της μελέτης του, σε γραφές ημερολογιακές -με λίγα λόγια προσωπικές- των δυο αυτών μεγάλων γερμανών φιλοσόφων.
Τι αντεπιχείρημα θα επέβαλα π.χ. σ’ αυτό το απόφθεγμα του Χάντεργκερ ότι «Αν βάλω το θάνατο στη ζωή μου, τον αναγνωρίσω και τον αντικρίσω ευθέως, τότε μόνο θα ελευθερώσω τον εαυτό μου από την αγωνία του θανάτου και τη μικρότητα της ζωής, τότε μόνο θα είμαι ελεύθερος να γίνω ο εαυτός μου». Κι ακόμη τι θα μπορούσα να πω σ’ έναν φιλόσοφο που έγραψε το μέγιστο Είναι και χρόνος, ένα από τα ορόσημα του υπαρξισμού του 20ού αιώνα!.
Σκέφτηκε λοιπόν η αφεντιά μου να απανθίσει ό,τι ψάρευε καλύτερο από τις 235 σελίδες του βιβλίου. Σας βεβαιώνω εις μάτην, γιατί σε κάθε μια σελίδα -δηλαδή σε όλες- εύρισκα και ένα και δύο και βάλε απανθίσματα· οπότε παραιτήθηκα και θα γράψω παρακάτω ένα ή δυο, γιατί μπορεί ο συγγραφέας να τα κατέχει, ως μανιώδης βιβλιοφάγος της φιλοσοφίας, αντίθετα από μένα που τα βιβλία αυτά μ’ αφήνουν ενεή.
Επισημαίνω ότι στον διάλογο που αναπτύσσει ο συγγραφέας με τους δυο αυτούς φιλοσόφους είμαι ακράδαντα υπέρ των επιχειρημάτων του συγγραφέα τελεία και παύλα.
Συνεχίζω μ’ όσα φρικαλέα και αποκρουστικά μου τάραξαν τον εγκέφαλο και διαρρήδην απορρίπτω.
Λέμε το αντίθετο της ιδέας είναι η πράξη. Όμως εδώ θα έλεγα ότι οι ιδέες των δυο αναφερόμενων φιλοσόφων και μάλιστα του Σμιτ που, ως ο σπουδαιότερος νομικός του Γ’ Ράιχ, η επιχειρηματολογία του καταστρατήγησε διατάξεις του συντάγματος και από κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρική του Ράιχ. Έτσι δεν είναι αθώα η ιδέα, που γίνεται πράξη.
Αυτό που τελικά σε κάνει να αναριγείς, ως άνθρωπος ελεύθερος, είναι οι απόψεις τους, θα ‘λεγα οι φανατικές απόψεις τους, για μια γερμανική αυτοκρατορία της δύσης κι αυτή είναι η Ιέρεια Γερμανία· εδώ έχουμε τις ιδέες του Σμιτ που οδήγησαν σε φυλετικούς νόμους της Νυρεμβέργης για διαφύλαξη της καθαρότητας του γερμανικού αίματος. Με αποτέλεσμα να ανοίξει η όρεξη του Χίτλερ και των ομοίων του, καθώς και η «πλύση εγκεφάλου» που υπέστη ο γερμανικός λαός περί ανωτερότητας της γερμανικής φυλής, που ο Χίτλερ περιέγραφε ως άρια κυρίαρχη φυλή.
Οι ιδέες αυτές, λοιπόν, ανθρώπων των επιστημών της νομικής, της φιλοσοφίας με λίγα λόγια κορυφαίων διανοητών του εικοστού αιώνα, είχαν ως αποτέλεσμα το ολοκαύτωμα των εβραίων, τα γνωστά σφαγεία, για τους κομμουνιστές, τους τσιγγάνους, τους ομοφυλόφιλους, τους ανάπηρους, τους αφρικανούς, τους άραβες και άλλων φυλών· το χειρότερό ότι μέχρι σήμερα εκκολάπτονται παντού στον κόσμο οι ρατσιστικές αυτές αντιλήψεις με επίκεντρο τον θαυμάσιο Έναν και Μοναδικό που θα καταστρέψει ό,τι έχει απομείνει από το πνευματικό κίνημα του Διαφωτισμού, κατά της τυραννικής απολυταρχίας, καταπίεσης διακυβερνήσεων που ασκούσε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Είναι ο Διαφωτισμός η ιδέα που έγινε πράξη, με τη γνωστή Γαλλική Επανάσταση του 1789. Καταστροφή της Δύσης προφήτεψαν οι σπουδαίοι αυτοί φιλόσοφοι ενάντια των Ντιντερό, Βολταίρου και άλλων, καθώς και του Ρουσσώ που διατύπωσε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας την Ευρώπη να υποστηρίζει τα δικαιώματα του ανθρώπου.
Διατρέχοντας το βιβλίο παρατηρώ έναν υπέρμετρο εγωισμό, μια έπαρση του Εγώ μια μάχη καταστροφής του κόσμου από τις ιδέες τους (για να είμαι ειλικρινής έχουν και ξέφωτα από το σκοτάδι, (όπως Ο νόμος είναι εργαλείο του ισχυρού και αυτόν υπηρετεί) και όχι τη φιλοσοφία εκείνη έρεισμα, ως των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων υπέρ ενός ελεύθερου, ανώτερου, δίκαιου, πεπαιδευμένου με γνώσεις και σοφία , πνευματικού και ηθικού ανθρώπου.
Αυτή η εξαιρετική γλώσσα τους, είναι γλώσσα για πολλά κακά· καλά λέει ο λαός μας ότι τσακίζει κόκαλα. Οι στοχασμοί τους οι σκέψεις τους είναι μεν κάτι που μας βρίσκει απαίδευτους, ίσως και ανιστόρητους, αλλά είναι σαγηνευτικοί και οπωσδήποτε εντυπωσιάζουν, γι αυτό λέω ρητά ότι πρόκειται για προσηλυτισμό ετσιθελικά των ιδεών τους ή πλύση εγκεφάλου, όπως προανέφερα. Εν ολίγοις ο κόσμος γι’ αυτούς είναι μια ανθρωπομάζα που πρέπει να καταστραφεί. Μ’ αυτόν τον τρόπο αφανίζουν και τη νεωτερικότητα, που σημαίνει όχι στα ρεύματα της τέχνης που εμφανίστηκαν κατά τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Απαγκίστρωση με λίγα λόγια του ρεαλισμού. Εξ άλλου καλό είναι να θυμηθούμε ότι οι θεολόγοι που επεδίωξαν τον εκσυγχρονισμό της θρησκευτικής διδασκαλίας και την προσαρμογή της στη σύγχρονη επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη, καταδικάστηκαν στη Σύνοδο του 1907 από το Βατικανό.
Ο φασισμός στο μεγαλείο του όταν ο Σμιτ εκφράζει ότι βεβηλώνουν το σώμα με τις εκτρώσεις και την καύση νεκρών. Συμπεραίνω ότι θα εξαφάνιζε 1.393.409.000 κατοίκους στην Ινδία.
Δεν θα σας κουράσω με περισσότερα, καλύτερα να τα συζητήσουμε, όμως έτσι επιγραμματικά κάποια πράγματα.
-Η πράξη καλή ή κακή αρχίζει με βάση την ιδέα.
-Το ξέσπασμα των φιλοσόφων μέσα από την ημερολογιακή τους γραφή είναι ηθική αυτουργία. Γνωρίζουμε τα εγκληματικά αποτελέσματα των ιδεών αυτών και εννοώ τους γερμανούς εισβολείς κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Σύμφωνα με τις φιλοσοφικές τους ιδέες, οι κατέχοντες (ως η Γερμανία) απαιτεί υποταγή των μαζών, υπακοή και πίστη. Ο Ένας και μοναδικός κατέχων, ο Χίτλερ.
Ο δήμιος, η τάξη, η ισχύς και ο ισχυρός που ολοένα επεκτείνεται. Η ισχύς είναι κακή καθαυτήν υποστηριξε ο Γιακομπ Μπουρκχαρτ (1818-1897 Ελβετός καθηγητής γενικής ιστορίας και ιστορίας της τέχνης στη Ζυρίχη) και το πιστεύω του Σμιτ «αν συμφωνήσουμε μαζί του, τότε παραδεχόμαστε πως –ο Θεός είναι νεκρός· γιατί η ισχύς είναι του Θεού. Ο ανθρωπισμός του Μπουρκχαρτ απολήγει στον ελληνικό μηδενισμό του Νίτσε.
Τελειώνω με τον Χάιντεργκερ στη Σιγκαπούρη.
Απόλαυσα από την αρχή μέχρι το τέλος το κεφάλαιο αυτό, λογοτεχνικό, αληθινό, φανταστικό, παραμυθητικό. Είχα πριν πολλά χρονιά επισκεφτεί την Ταϋλάνδη και τη Σιγκαπούρη. Στην Ταϋλάνδη εντυπωσιάστηκα, αλλά μου κοβόταν και η αναπνοή από ζέση και υγρασία, όπως και στη Σιγκαπούρη. Ήταν κάτι σαν παραμύθι, βασιλιάς ανάκτορα, τάξη των πλουτοκρατών, πολυτελή κτίρια και ξενοδοχεία, 12χρονια κορίτσια για την ευχαρίστηση των ανδρών που μας συνόδευαν, ναρκωτικά, φτώχια, πείνα. Στη Σιγκαπούρη ένιωθες τον μεγάλο αδελφό σε κάθε σου βήμα, παρατηρούσες τον κόσμο όπως ακριβώς και ο συγγραφέας στο βιβλίο. Περπατούσες όπως ακριβώς η χώρα απαιτεί. Δια ροπάλου και φυλάκισης εάν κατά λάθος σου έπεφτε κάτι και λέρωνε τον δρόμο ή κάπνιζες σε απαγορευμένο χώρο. Ένιωσα σαν μυρμήγκι έναντι των πανύψηλων κτιρίων. Είδα το ευτελές πλαστικό να κοσμεί τεχνητό πάρκο με απομιμήσεις αγαλμάτων κόσμος και κοσμάκης διαφόρων φυλών, ένα πηγαινέλα εργαζομένων και τα καταστήματα Mall όπως ακριβώς τα γράφει το βιβλίο.
Γοητευτική η γραφή του Σινιόσογλου και πετυχημένες οι απόψεις του περί εγγύτητας και απόστασης, όπως στο τέλος αναφέρει!
Απανθίσματα:
Σμιτ:
Πιστεύω στον κατέχοντα. Είναι ο μόνος τρόπος που έχω ως χριστιανός να κατανοήσω την ιστορία και να της προσδώσω νόημα.
Συγγραφέας:
Μολονότι δηλώνει χριστιανός, ο Σμιτ μάλλον ασπάζεται –όπως ο Χάιντεγκερ- έναν πολιτικό γνωστικισμό. Δηλαδή θεωρεί πως οι εδραιωμένες φιλελεύθερες, νεωτερικές και αστικές αξίες είναι παραισθητικές. Το διαφωτιστικό εγχείρημα είναι ένας ύπουλος μηχανισμός κυριαρχίας, το εργαλείο μιας παγκοσμοποιημένης εξουσίας που χρησιμοποιεί την κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων ως άλλοθι για την υποταγή των μαζών. Απαιτείται μια νέα έννοια του πολιτικού που θα σκίσει τον πέπλο της ψευδώνυμης «αλήθειας» «προόδου» και «ελευθερίας¨. Όπως οι Γνωστικοί που θεωρούσαν ότι ο αληθινός Θεός βρίσκεται πέρα από τον κακό δημιουργό αυτού του κόσμου, ο Σμιτ αναζητεί τον κατέχοντα πίσω από το κράτος δικαίου και πέρα από τις οικείες πολιτειακές δομές.
Αυτό που δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό του Χάιντεργκερ και του Σμιτ είναι το ενδεχόμενο το σύμφυρμα να είναι υγιέστερο από την παρακμή.
