ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΑ
Του Colm Toibin
Εκδόσεις: ΙΚΑΡΟΣ
Ο Colm Toibin
γεννήθηκε στην Ιρλανδία (Enniscorthy)
στις 30 Μαϊου 1955.
Γράφει, Δοκίμια, μυθιστορήματα, διηγήματα, Ποιήματα. Έχει κερδίσει το
βραβείο Μπούκερ. Τόσο στα δοκίμια όσο και στα μυθιστορήματα, βασικά θέματα
είναι η ιρλανδική κοινωνία, η ζωή στο εξωτερικό, η διαδικασία της
δημιουργικότητας, η ομοφυλοφιλία και η διαφύλαξη της ατομικής ταυτότητας.
…..-----…..
Και σ’ αυτό το μυθιστόρημα «Σπίτι
με ονόματα», όπως και στο έργο «Η διαθήκη της Μαρίας» διαπιστώνουμε ότι πρωταγωνιστεί
γυναίκα. Βασισμένο το δεύτερο στην Καινή Διαθήκη, ο συγγραφέας μας παρουσιάζει
τη γυναίκα που σηκώνει κεφάλι στην εξουσία, την οργισμένη μάνα που σκοτώνουν το
παιδί της, τη γυναίκα που κάνει πολιτικοκοινωνική κριτική και αυτοκριτική. Στο μυθιστόρημά
«Σπίτι με ονόματα» ο Colm Toibin έχει επίσης γυναίκες ως κεντρικούς χαρακτήρες, βασισμένος στις
τραγωδίες των μεγάλων δραματικών ποιητών μας Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη.
Ηρωίδες η Κλυταιμνήστρα και η
κόρη της Ιφιγένεια, με συμπρωταγωνιστές τον Ορέστη γιος της Κλυταιμνήστρας και
τον ερωμένο της Αίγισθο. Δίνει το λόγο στις γυναίκες να μιλούν σε πρώτο πρόσωπο
–μονόλογοι- και σε τριτοπρόσωπη αφήγηση τους άνδρες. Ο συγγραφέας φέρνει το
χθες στο σήμερα, απομακρύνεται από τον μύθο, αλλά σ’ αυτόν βασίζεται φωτίζοντας
τις ψυχές των εμπλεκομένων από μίσος, εκδίκηση, κατάκτηση με πολέμους και δη
εμφύλιους για την εξουσία, όπως οι γνωστοί μας σημερινοί πόλεμοι. Βία στη βία,
λοιπόν. Η βία είναι ο πυρήνας, θα έλεγα, του έργου, όπως ο πόλεμος των Ιρλανδών
για την πλήρη ανεξαρτητοποίησή τους από την Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια ο
εμφύλιος, απ’ όπου κατάγεται ο συγγραφέας και εμπνεύστηκε από την αρχαία
τραγωδία. Τη βία για εξουσία, τη βία για εκδίκηση, τη βία στον έρωτα, τη βία
για καταστροφή της φύσης, τη βία για το μοναδικό της ατομικότητάς μας, τη βία
ανθρώπου σε άνθρωπο.
Τι συμβαίνει στην καρδιά της
Κλυταιμνήστρας το ξέρουμε άραγε; Θυμόμαστε πώς και γιατί παντρεύτηκε τον
Αγαμέμνονα; Τον Αγαμέμνονα βασιλιά των Μυκηνών, ο οποίος είχε σκοτώσει το παιδί
της από τον γάμο της με τον Τάνταλο; Τον Αγαμέμνονα, που για να μείνει
δοξασμένος ως αρχιστράτηγος εκστρατείας και νικητής κατά της Τροίας, δεν τον σταματά
τίποτα ακόμα και να θυσιάσει στους Θεούς την κόρη του Ιφιγένεια. Και όλα αυτά εξ
αιτίας της άπνοιας που δε γινόταν να αποπλεύσει ο στόλος του από την Αυλίδα προς
την Τροία. Έτσι με δόλο έφερε την Ιφιγένεια από τις Μυκήνες στην Αυλίδα, δήθεν
ότι θα την αρραβώνιαζε με τον Αχιλλέα. Με χαρά την συνόδευσε η μητέρα της
Κλυταιμνήστρα και ο μικρός αδελφός της Ορέστης, όμως αντί αρραβώνων ο πατέρας
την παρέδωσε στον μάντη Κάλχα για θυσία.
Ο Αγαμέμνονας επιστρέφει στην
πατρίδα με την ερωμένη του την μάντισσα Κασσάνδρα, κόρη του βασιλιά Πρίαμου της
Τροίας. Η Κλυταιμνήστρα καταφέρνει να παρασύρει τον Αγαμέμνονα κολακεύοντάς τον
μέχρι το μπάνιο και εκεί τον κατακρεουργεί. Όμως δεν σταματάει εκεί, δίνει το μαχαίρι
στον Αίγισθο κι αυτός με τη σειρά του σκοτώνει την Κασσάνδρα. Οπότε η
Κλυταιμνήστρα όχι μόνο εκδικείται, αλλά ο θρόνος είναι ελεύθερος όπως
εποφθαλμιούσε.
Ο Ορέστης, με τον Λέανδρο και τον
Μήτρο, φυλακισμένοι μακριά από το παλάτι κατ’ εντολή της Κλυταιμνήστρας και του
Αίγισθου, καταφέρνουν μαχόμενοι να αποδράσουν και μετά από ένα οδοιπορικό
κακουχιών και μαχών ως κυνηγημένοι, φτάνουν στο σπίτι μιας υπερήλικης, η οποία
τους φιλοξενεί με πολλή αγάπη και εκείνοι ανταποδίδουν κάνοντας τις απαραίτητες
αγροτικές δουλειές. Το σπίτι της γεμάτο
με ονόματα πολλών αληθινών και μη ηρώων, ως οι ιστορίες που καθημερινά τους αφηγείται.
Ήταν οι καλλίτερες μέρες για τους τρεις φίλους
και ιδιαίτερα για τον Ορέστη, όπου τα βράδια κοιμόταν μαζί με τον Λέανδρο και
συνευρίσκονταν ερωτικά.
Ο Ορέστης επιστρέφει στο παλάτι,
μετά από χρόνια, αφού τον είχαν φυγαδεύσει οι στρατιώτες του Αίγισθου και της
Κλυταιμνήστρας. Η αδελφή του Ηλέκτρα κάνει υπομονή και τον περιμένει, πρέπει να
ξεπλυθεί με αίμα η ατιμία της Κλυταιμνήστρας να σκοτώσει τον πατέρα τους για
τον θρόνο. Ο Ορέστης εκτελεί τη μητέρα του. Το φάντασμά της τον καλεί στους
διαδρόμους του παλατιού, οι φρουροί την ακούνε, τον ειδοποιούν, εκείνη του
μιλάει και συνειδητοποιώντας ότι ο ίδιος ο γιος της την δολοφόνησε εξαφανίζεται
με ένα ουρλιαχτό. Η Ηλέκτρα έχει ελεύθερο πεδίο για την κατάκτηση του θρόνου,
ενώ τον χάνει ο Ορέστης, διότι είναι ύβρις στη Θεά της εκδίκησης και της τάξης
η μητροκτονία. Εξ’ άλλου, κατά τον συγγραφέα, ο Ορέστης παντρεύεται την Ιάνθη
αδελφή του φίλου του Λέανδρου και οι δυο μαζί περιμένουν έξω από το δωμάτιο της
επίτοκου Ιάνθης για τον ερχομό του παιδιού τους. Οι δυο φίλοι βγήκαν έξω ακολουθούμενοι από τα βογκητά της Ιάνθης,
στάθηκαν στα σκαλιά απολαμβάνοντας το πρωινό φως, πιο πλούσιο τώρα, πιο γεμάτο,
όπως θα είναι πάντα στην αρχή της μέρας, άσχετα με το ποιος έρχεται και ποιος
φεύγει, ποιος γεννιέται, τι ξεχάστηκε, τι έμεινε στη μνήμη. Στην ώρα του, όλα
αυτά που κάποτε συμβαίνουν δεν θα στοιχειώνουν πια κανέναν, και δεν θα ανήκουν
σε κανέναν, αφού και οι ίδιοι, με τη σειρά τους, θα γλιστρήσουν στο σκοτάδι και
στους ίσκιους που όλο θα πυκνώνουν.
