Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου 2011

«ΛΑΓΟΥ ΜΑΛΛΙ» (Νουβέλα) του Γιάννη Μακριδάκη (γεν.1971)

Μ’ αρέσει ο τρόπος γραφής του Γ. Μακριδάκη συνοπτικός, ευαίσθητος και ουσιώδης. Ακόμα κι σ’ αυτή τη μυθιστορία όπου ο ήχος, σα μουσική, της χιώτικης ντοπιολαλιάς όχι μόνο δεν ξενίζει αλλά αισθητός σε πάει σε τόπο οικείο αλάργα στο Αιγαίο. Στο ξόδι του καπτα-Σίμου και κατά τη διάρκεια της επικήδειας ακολουθίας τον ζωντανεύουν οι παρευρισκόμενοι, λιγοστοί φίλοι του και παρεμβάλλουν, εξιστορώντας νοερά, σκηνές ζωής μαζί του.
Τέσσερις όλοι κι όλοι, το Λευτερό ο Καβγατζής, γενικά αμίλητος και μισός άνθρωπος δυο μπαστούνια τον βοηθούν στο περπάτημα, ο Νικολής η Μουγγριά, ας τον πούμε αλαφροϊσκιωτο αντί για αλαφρόμυαλο, ο Λάμπης ο λιμενικός και ο Πέτρος ο καθηγητής, γραφιάς, ποιητής, μόνο έξι μήνες στο νησί, και όλο τριγυρίζει στην πιάτσα των ψαράδων για να μαζεύει λεει λέξεις... μα που να καταλάβουν αυτοί από τέτοια... τι στο διάβολο θες από τη θάλασσα ρε γραφιά, η θάλασσα ψωμί δεν έχει... μόνο το Λευτερό παρότι αμίλητος τον συναναστρέφεται, τον συμπαθεί και τον παρακινεί: μην είσαι βλάκας είδες εσύ κανένανε από τα αρχαία να ζει από τα βιβλία; ούτε ο Όμηρος δεν μπόρεσε να ζήσει...
Αναπολούν οι φίλοι αυτόν τον ατρόμητο θαλασσινό πενήντα πέντε χρόνια στη θάλασσα, από γρι σε γρι από τα δώδεκά του και τα τελευταία σαράντα χρόνια σ’ αυτό το αβύθιστο ξύλινο σκαρί το καϊκι του το «Δεσποινιώ» ο δεύτερος εαυτός του που σαν είναι να πεθάνει να το κάψουν αυτή είναι η διαθήκη του να καεί, να τελειώσει όπως τελειώνει η ζωή, οι συνήθειες και οι παραδόσεις ενός τόπου που ζει και προοδεύει από το πέλαγο κι όπου την σήμερον ημέρα δεν αντέχει γραφειοκρατίες, διαταγές και κατ’ ευθείαν αντικατάσταση τεφτεριών σε ηλεκτρονικά... έτσι κάτω από τις φουρτούνες διεθνούς οικονομικής επιτήρησης λύγισε κι ο ατρόμητος καπτα-Σίμος έφυγε ψηλά ενώ η φλόγα του «Δεσποινιώ» -έφτανε μισοούρανα, σίγουρα θα τηνε γαργαλούσε την ψυχή του εκεί απάνω- οι φίλοι αμίλητοι ρούφαγαν τη νεκρόσουπα, ενώ οι καπνοί από το «Δεσποινιώ» -ανεβαίνανε κατά τον ουρανό και μουτζουρώνανε τη λιακάδα-.
Σημείωση: «Λαγού μαλλί» είναι ένα πείραγμα, όπως λεει ο συγγραφέας, που φώναζαν παλαιότερα ο ένας ψαράς στον άλλο, δηλαδή να πιάσεις λαγού μαλλί, δηλαδή τίποτα μην πιάσεις.

Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2011

“Η αιώνια επιστροφή» της Ελένης Γκίκα (γεν.1959).

Συνήθως λενε για ένα βιβλίο, που άρεσε, ότι το διάβασαν με μια ανάσα... ε’ λοιπόν αυτό το βιβλίο δεν διαβάζεται έτσι· Αυτό το βιβλίο είναι ένας πυκνά πλεγμένος ιστός που θέλει πολύ δουλειά για να δεις τι κρύβει από πίσω. Ήταν για μένα έκπληξη, ήταν μια μαγική εικόνα που έπρεπε να ψάξω πολύ για την αποκάλυψή της. Δεν σας κρύβω ότι διάβασα τις τετρακόσιες και πλέον σελίδες δυο φορές (και ξεφυλλίζοντάς το άλλες τόσες) για να μου αποκαλυφτούν οι θησαυροί κάτω από μια ποιητική γραφή καθώς επίσης και εκείνοι της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που η αλήθεια είναι ότι δεν τους είχα εντοπίσει διαβάζοντας... έτσι η συγγραφέας σε παρακινεί σε επανάληψη αναφέροντας την πραγματική υπόσταση των τριάντα και πλέον βιβλίων, ώστε να φτάσεις στον πυρήνα και να τους βρεις.

Ας μου επιτραπεί να αναφέρω μερικούς τίτλους σπουδαίων βιβλίων, που εισηγείται στο βιβλίο της η συγγραφέας: Τσάι στη Σαχάρα (του Πολ Μπόουλς), Η πτώση (του Αλμπερ Καμύ), Γραμμή Σκιάς (του Τζόζεφ Κόνραντ), Μετά το σεισμό (του Χαρούκι Μουρακάμι), Θάνατος στη Βενετία (του Τόμας Μαν, ΣΤΑΛΚΕΡ ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι (των Αρκάντι και Μπόρις Στρουγκάτσκι), ΘΥΣΙΑ (ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι), Ο φύλακας στη σίκαλη (του Τζ.Ντ. Σάλιντζερ) και ένα σωρό άλλα για να μην σας κουράζω.

Τώρα, όλοι αυτοί που περιτριγυρίζουν την ηρωίδα του βιβλίου και τους υπεραγαπά έχουν διπλή ζωή κάτι που εκείνη αγνοεί, και δεν είναι τίποτα άλλο παρά ορκισμένοι σταυροφόροι του καιρού μας, που όπως αναφέρει το βιβλίο, για μια ιδέα μάταιη, φαιδρή και περιττή.

Αξίζει εδώ και με παρακινεί το θέμα της τρομοκρατίας, που θίγει η μυθιστορία, να κάνω μνεία στους αδικοχαμένους νέους όπως:

ο Θάνος Αξαρλιάν (ετών 20) το 1972, Ο Αλέξης Γρηγορόπουλος (ετών 15) το 2008, ο Νίκολας Τόντι (ετών 25) το 2010, ο Χαμιντουλάν Νατζάφι (ετών 15, το αφγανόπουλο που ψάχνοντας στον σκουπιδοτενεκέ, για την επιβίωσή του, βρήκε κουτί - βόμβα έσκασε στα χέρια του τον κομμάτιασε και τύφλωσε τη μικρή του αδελφή) το 2010, τους τρεις υπαλλήλους της Τράπεζας Μαρφίν τον Επαμεινώνδα Τσούκαλη (ετών 36), την Αγγελική Παπαθανασοπούλου (ετών 32, εγκυμονούσα), την Παρασκευή Ζούλια (ετών 35) το 2010.- (βάζω τελεία και παύλα για ξόρκι).

Όνειρα, ποιήματα, έρωτας, φόβοι, πόνοι ζωής και θανάτου το ένα μέσα στ’ άλλο σαν τις ρώσικες κούκλες. Το ξόρκι μιας ερωτικής σχέσης που δεν πιάνει εξαπίνης το θάνατο· άραγε τελειώνει μια αγάπη, ένας έρωτας, όταν ένας από τους δυο εξαφανιστεί; Τελειώνει το πήγαινε-έλα της γέννησης, του θανάτου, της αρχής και του τέλους;

Το μαρτυρολόγιο μιας γυναίκας που σαν βαλκυρία λαχταράει να πάρει τις ψυχές των αγαπημένων σκοτωμένων για να ξαναγυρίσουν στη ζωή. Άραγε έχει ξεφύγει κανείς από την «αιώνια επιστροφή;» Πόσοι τολμούν να μάθουν αυτό που είναι, πόσοι τολμούν να γνωρίσουν τον εαυτό τους με κόστος την ίδια τους τη ζωή και να φτάσουν στη «χρυσή σφαίρα» που υλοποιεί την κάθε επιθυμία τους; έτσι η ηρωίδα του βιβλίου αναμετράει την ψυχή της με τον ίδιο της τον εαυτό στη μυστηριώδη Ζώνη όπου θα βρει το δωμάτιο των επιθυμιών, χώρος πίστης. όπως ο «Στάλκερ», ο οδηγός, (ταινία Α.Ταρκόφσκι) που οδήγησε έναν επιστήμονα και ένα συγγραφέα να φτάσουν εκεί και να εκφράσουν ότι πολυτιμότερο ποθούν και η ευχή τους θα πραγματοποιηθεί. Ο επιστήμονας παρακάλεσε να γυρίσει στη ζωή ο σκοτωμένος εξ αιτίας του αδελφός του που υπεραγαπά. Σαν γύρισε στο σπίτι του ανακάλυψε πως είχε γίνει πάμπλουτος. Βλέπετε η «Ζώνη» αγνοώντας την ευχή που ο ίδιος ήθελε να πιστεύει γι’ αυτόν εκπλήρωσε τον βαθύτερο στόχο και πραγματικό του πόθο..

Ένας καθηγητής και εκδότης βιβλίων ο πατέρας της, της μετάδωσε το πάθος της γνώσης, της σκέψης,
«Εν αρχή ην ο Λόγος», ασχέτως αν ο ίδιος κρυβόταν στις απουσίες του, στις σιωπές του. Η μάνα της, ως άλλη «μαντάμ Μποβαρί» όμορφη, ερωτική, λίγο έρχεται, περισσότερο φεύγει, μέχρι που βρήκε τη λύτρωση τρυπώντας τις φλέβες της στο μπάνιο κάποιου ξενοδοχείου. Ποιος φταιει; μήπως ο Πατέρας; μήπως η ίδια; μα ήταν τόσο μικρή τότε, όμως ακόμα υποφέρει με κείνο το ατέλειωτο «γιατί». Το «γιατί» που έχει ανάγκη ένα παιδί όταν η στοργή και η αγάπη των γονιών, που τόσο έχει ανάγκη, είναι ελλιπής. Αγαπημένα πρόσωπα μέσα στις σιωπές και στα μυστικά. Και τώρα στη δούλεψή της, στον εκδοτικό οίκο που κληρονόμησε από τον πατέρα, η νεαρή Μαρίλη με τα μπλε μάτια, ίδια ο εαυτός της, ο σωσίας της, μόνο που εκείνη δεν πήρε τα μπλε μάτια του πατέρα, αλλά πράσινα της μάνας. Είναι δυνατόν; Αγαπούν τα ίδια πράγματα, αφοσιώνεται η Μαρίλη στο νέο περιοδικό με τον τίτλο που η ηρωίδα μας, η Όλγα πρότεινε και είχε κι’ εκείνη στο μυαλό της, «η αιώνια επιστροφή». Έχει κουραστεί, έχει μεγαλώσει, η συνέχειά της η Μαρίλη. Τι σύμπτωση Μαρίλη είχε ονομάσει και μια κούκλα της που έπαιζε μικρή, εκείνη με το μπλε ταφταδένιο φουστανάκι..

και ένας αιώνιος αγαπημένος, ο μοναδικός εραστής, χαμένος χρόνια κάπου στην μεγάλη έρημο της Αφρικής και κείνη χρόνια μόνη, μέχρι που κάποιος έρχεται από το πουθενά, άλλη μορφή μέσα στην ίδια μορφή, Ορέστης τ’ όνομά του. Ποιος είναι τι της θυμίζει; κάτι της θυμίζει το τσουλούφι του, η ελιά σαν σοκολάτα στο άτριχο σώμα του, ένας άντρας που της ζωντανεύει πάθος ερωτικό ξεχασμένο χρόνια. ένα σημάδι θέλει να της κάνει κάπου ψηλά στο μηρό, έτσι που να κρατάει μέχρι να ξανάρθει. να το βλέπει μόνο κείνη και να συνειδητοποιεί την αλήθεια του. Και ο Ορέστης εραστής με μυστική επικίνδυνη ζωή, ερωτευμένος μαζί της με μια αγάπη από παλιά, όταν εκείνη ήταν ερωτευμένη με κείνον τον άντρα που τόσο εκείνος ζήλευε..

όμως κανείς δεν είναι διατεθειμένος να την βγάλει από την άγνοιά της, είναι εντολή του αρχηγού πατέρα, καθηγητή και εκδότη. Η Όλγα δεν ξέρει τίποτα και δεν χρειάζεται να μάθει και αυτό είναι ο πόνος, το παράπονο της Μαρίλης γιατί μόνο η Όλγα εκτός; γιατί η ίδια μέσα στον κίνδυνο; αφού και οι δυο από τον ίδιο σπασμό γεννήθηκαν;

έτσι ο Ορέστης πίσω από σεξιστικές κουβέντες κρύβει την αγάπη του και αντί «έρχομαι να αγαπηθούμε» της στέλνει ηλεκτρονικά μηνύματα «Θα καυλώσουμε;»

Πήρε την αρχηγία μετά το θάνατο του καθηγητή. συνέχισε τον αγώνα για την «επανάσταση» και ζωσμένος με εκρηκτικά κομματιάστηκε, μια θυσία ιδεολογίας, μια θυσία αγάπης και έρωτα, αφού τώρα εκείνη τα ξέρει όλα και μέσα στη σιωπή της εξαφανίστηκε.

Τελειώνω με τη φράση του βιβλίου «αν η ζωή μας είναι μια αντανάκλαση.. αν όνειρο.. μέσα σε όνειρο.. γι’ αυτό ας μη μας τρομάζει..


Σημείωσεις:

-Αφιερώνω στην Ελένη Γκίκα ένα απόσπασμα του βιβλίου με τίτλο «ΤΟ ΧΑΡΤΙΝΟ ΣΠΙΤΙ» του συγγραφέα Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες (γεν. 1955-Αργεντινή).
« Συχνά είναι πιο δύσκολο να ξεφορτωθείς ένα βιβλίο παρά να το
αποκτήσεις. Κολλάνε πάνω μας με ένα συμφωνητικό ανάγκης
και λησμονιάς σαν να ήταν μάρτυρες κάποιας στιγμής της ζωής μας που δε θα ξαναζήσουμε.»


-Πιστεύω ότι δε χρειαζόταν να παρεμβάλλει η συγγραφέας στη μυθιστορία της τόσο μεγάλη λίστα βιβλίων με εισηγήσεις και κριτικές.

-Θέλω να επισημάνω ότι απέχω παρασάγγας από αυτό που λένε κριτική βιβλίων ή για να εκφραστώ πιο απλά δεν ξέρω να κάνω κριτική στα λογοτεχνήματα κι ας τ’ αγαπώ πολύ. Απλά γράφω σκέψεις απ’ αυτά που πήρα, απ’ αυτά που κέρδισα διαβάζοντάς τα.


Ευγενία Μακαριάδη.

Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2011

Date: Wed, 2 Feb 2011 17:24:21 +0200
> From: mypsilanti@UCY.AC.CY
> Subject: Re: Πότε γεννήθηκε και τι είναι το Ελληνικό Έθνος;
> To: HELLENIC-PROFESSORS-PHDS@HEC.GREECE.ORG
>
> Χωρίς ιστορικές και εγκυκλοπαιδικές αναλύσεις, περιορίζομαι μόνο σε λίγα σκόρπια παραδείγματα δημώδους μούσας του Πόντου που αρκούν για να δείξουν ποιά ήταν η εθνική συνείδηση των Ελλήνων (χωρίς εισαγωγικά, όπως θα ήθελαν όσοι βλέπουν τη εθνική συνείδηση να μορφοποιείται από τον δέκατο ένατο αιώνα και μετά) κατά την Βυζαντινή περίοδο και ύστερα από αυτήν. Οι δημιουργοί αυτών των ασμάτων δεν ήταν ασφαλώς ούτε ο Γεώργιος Γεμιστός ούτε άλλοι διανοούμενοι.
>
> - Την Πόλην όντας όριζεν ο Έλλεν Κωνσταντίνον
> με δεκαπέντε σήμαντρα, με δεκοχτώ καμπάνας, κτλ.
>
> - Να σαν τη μάναν που γεννά τα τράντα χρόνα μίαν
> κι εφτάει υιόν Τραντέλλενον και νύφεν γαλαφόρον, κτλ. (τραντέλλενος=τριάντα φορές Έλληνας, άρα γενναιότατος)
>
> - Εγώ έμουνε μάστορας 'ς σ' Ελλενικά τα κάστρα
> κ' οι 'Ελλεν εμέν ώρισαν, κατέβα σύ 'ς σήν Πόλην (...)
> Εκεί πουλλία κελαηδούν με φλιβερόν λαλίαν,
> Εκεί Έλλενοι επέθαναν μύρια παλληκάρα.
>
> - Σην θάλασσαν κολυμπετής, σ' ομάλια πεχλιβάνος,
> σον πόλεμον Τραντέλλενας, Ρωμαίικον παλληκάριν.
>
> - Τραντέλλεναν εσκότωσαν και κείται ματωμενος.
>
> - Αλή, ντο στέκεις αντικρύʼ στʼ ελλενικόν κοντάρι;
> = Αλή, εσύ κʼ εγνώρισες τʼ Ελλένκα παλικάρας.
>
> Maria Ypsilanti,
> Assistant Professor of Ancient Greek Philology
> University of Cyprus
> Dept. of Classical Studies and Philosophy
> P.O. Box 20537, 1678, Nicosia, Cyprus
>
> Dear Colleagues,
>
> I have been following this discussion with some interest. It seems to me, however, that it lacks a historical perspective that is very important in placing it in the correct context.
>
> First of all, prior to discussing this issue, one needs to understand the transformations of the "Hellenic" identity over the centuries. Without grasping this, it is difficult to discuss this issue. Thus, it is important to understand that from the 2nd century BCE, the ancient Hellenic identity started transitioning to the Rhomaic identity that remained prevalent during the Roman Principate and Dominate, during the medieval centuries and, at least, until the first half of the 19th century. However, although "the Greeks" identified as Rhomaioi for the longest period since the post-classical age, modern Greeks are woefully uninformed about the essential elements of the Rhomaic identity, especially as it developed at the height of the Medieval Eastern Roman Empire (I would refrain from using the word Byzantium). There were many expositions of this identity. Pointless to say, it incorporated Roman, Hellenic and Christian elements in an interesting combination. The mediev
> al Rhomaioi were hardly unaware of the issues. In fact, the advent of the West forced a substantial discussion among the intellectual leadership, especially since western Europeans refused to identify the citizens of the Empire as Rhomaioi and referred to them as Graikoi. Thus, there was actually a debate in the court of the Empire of Nicaea on "are we Hellenes or are we Romans"? The conclusion was that we were indeed Romans!! Of course, this was by no means the end of the discussion, with many humanists leaning to the Hellenic identity and with several of them, like Gemistos Pleithon, rejecting all elements of the Rhomaic identity and embracing even the ancient Greek religion! Unfortunately, at the time when humanists in Constantinople and other centers of the empire started investigating the links to the Hellenic past, the Church became immersed into the Hesychast mysticism. The humanist/hesychast chasm was one of the great divides of late period of empire (but hardly
> the only one). The result of the conflict was the ascent of the Ottoman Empire to which the Orthodox Church attached itself with great tenacity. The progressive eradication of the imperial aristocracy and the emigration of the humanists did not allow the Hellenic/Rhomaic identity conflict to play out. In Greece of the Ottoman centuries, the Rhomaic identity remained prevalent. It was only in the late 17th and the 18th century, when the debated re-ignited in the Greek communities abroad. But the resurgence of the "New Hellenic" identity, especially as promoted by Adamantios Korais and other members of the Hellenic Enlightment was hardly unchallenged. Rhigas Pheraios, for example, had no use for this identity, strongly preferring the Rhomaic identity and incorporating into it most of the Balkan peoples. Just prior to the revolution, elements of the "New Hellenic" identity had become familiar to the trading class in Greece, but for the most part, the vast number of the p
> opulation was strongly adherent to their Rhomaic identification. It was only during the War of Independence, when much of the Greek leadership abroad descended to Greece, that the peasants found to their surprise that they were "Hellenes". Of course, after the imposition of the modern Greek state, the "Neo-Hellenic" identity was officially supported and imposed. The "Romios" became identified with the country buffoon, while the "Hellene" was the model of education and virtue, speaking the fully made-up "purist" language of Adamantios Korais. The 19th century literature is replete with examples of this.
>
> It is actually correct that the Greece of the 1821 Revolution was a very multi-ethnic state, although elements of a mixture of Rhomaic and Hellenic identities had created prior to the revolution a kind of a common narrative that was embraced even by non-Greek speakers. Many of the prominent leaders of the Greek revolution could hardly speak Greek. Admirals Miaoulis and Kanaris were primarily Albanian speakers and so were many others. In Roumeli (literally the land of the Rhomaioi), there was a very lively mixture of Vlach, Albanian and Greek speakers among the revolutionaries. It is important, however, to understand that the leadership had accepted a kind of common narrative that gave eventually rise to the "Neo-Hellenic" identity. The "Neo-Hellenic" identity is, in fact, much closer to the Rhomaic identity than the original Hellenic identity. In fact, very few elements of the "classical" Hellenic identity (that lasted for a brief time) are preserved in the "Neo-Hel
> lenic" identity. The fact that much of the "Neo-Hellenic" identity was influenced by Orthodoxy is clearly shown by the fact that during the exchange of populations with Turkey in 1922, non-Greek populations from Capadoccia and the Pontus were baptized as "Greeks" while Greek-speaking Muslim Cretans became "Turks".
>
> Thus, it is important in this discussion to understand the transition of identities in the Greek-speaking areas of the Balkans and the near East to have an informed discussion on this issue.
> -
> Anastassios D. Retzios, Ph.D
> President, Bay Clinical R&D Services
> 2417 Canyon Lakes Drive, San Ramon, California 94582
> Tel: (925) 480-7497 - Email: aretzios@gmail.com
>
> The opinions expressed are those of the author(s)and do not necessarily reflect those of HEC.
> Hellenic Electronic Center (HEC) www.greece.org - - - - - - - - Click here to Unsubscribe
> LISTSERV & LSMTP e-mail systems are sponsored by L-Soft