Annie ernaux "Η ντροπή"

Η ντροπή

  της Annie Ernaux  (Εκδόσεις Μεταίχμιο)

 Η νομπελίστρια Αννί Ερνώ είναι Γαλλίδα συγγραφέας και καθηγήτρια λογοτεχνίας. Το λογοτεχνικό της έργο, κυρίως αυτοβιογραφικό, διατηρεί στενούς δεσμούς με την κοινωνιολογία. 

Γεννήθηκε την 1^η  Σεπτεμβρίου 1940 στη Λιλμπον, Γαλλίας.

 

Το 2022, η Σουηδική Ακαδημία της απένειμε  το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τιμήθηκε με το βραβείο Μαργκερίτ Γιουρσενάρ για τη συνολική της συνεισφορά στα γράμματα. Υποψήφια, επίσης, για το Διεθνές Βραβείο Μπούκερ και το Βραβείο Σεζάρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.

 

Η αφηγήτρια συγγραφέας, μας διηγείται πώς στα δώδεκα χρόνια της- μια Κυριακή του Ιουνίου του 1952-  λίγο έλειψε ο πατέρας της να σκοτώσει τη μητέρα της. Και μετά από χρόνια, το 1995,  επαναφέρει στη μνήμη το τραγικό αυτό γεγονός.

 

Η Συγγραφέας με γραφή ωμή και κυκλική ανιστορεί την μέχρι τότε ζωή της. Μας περιγράφει με αντικειμενική ματιά τη ζωή της από το 1952, που ήταν δώδεκα χρονών και συνέβη το τραγικό συμβάν, όπου ο πατέρας της κόντευε να σκοτώσει τη μητέρα της.

 Η περιγραφή της συγγραφέως είναι σαν να κάνει ρεπορτάζ μελέτης του εαυτό της.

Ψυχρή γραφή, όπου αναφέρει τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες του τόπου της, τις συνήθειες των κατοίκων σε αντιστοιχία με την οικογένειά της.

 

Τη γραφή της χαρακτηρίζει η πυκνότητα, η λεπτότητα και η ψυχρότητα έναντι των τραυματικών εμπειριών παρατήρησης του εαυτού, εφ’ όσον ζούμε σε εξάρτηση με τους άλλους και εφ’ όσον η αδιαφορία είναι σε μια συλλογικότητα. Δεν αναφέρει καμιά σωτηρία ή λύση  για την ντροπή.

 

Εικόνες όχι μόνο της οικογενειακής κατάστασης αλλά και της επαρχιώτικης κοινωνίας του 1950, με κανόνες συμπεριφοράς του καθολικισμού στη ζωή των παιδιών και την αυστηρή καθοδήγησή του, σχετική με τον ατομικισμό και την σεξουαλικότητά τους.

 

Η Αρνώ επανεξετάζει το παρελθόν,  που έχει καταστρέψει την παιδικότητά της, μέσα από έντυπα καρτ ποστάλ και εφημερίδες της εποχής εκείνης, και ακόμα από δυο φωτογραφίες που κοιτάζει τον εαυτό της· μία με ημερομηνία 5 Ιουνίου 1952, με φόρεμα της πρώτης μετάληψής της, γυαλιά με χοντρό σκελετό και  κατσαρωμένα μαλλιά και άλλη με ημερομηνία: Αύγουστος του 1952,  με τον πατέρα της σε ταξίδι στη Λούρδη.

Έχει ξεχωρίσει τη ζωή της σε δυο περιόδους, το τέλος της παιδικής της ηλικίας μετά την καταστροφική σκηνή του παρολίγο φόνου της μητέρας από τον πατέρα της και τη δεύτερη περίοδο, ως εποχή της ντροπής. Η σκηνή αυτή όσο περνάει ο χρόνος «γκριζάρει» όπως αναφέρει η συγγραφέας, αλλά μένει ανεξίτηλη και μοιάζει σαν παραφροσύνη, σαν θάνατος. Επισημαίνει την αυταρχικότητα της μητέρας της, την υποτακτικότητα του πατέρα, που την καταστρέφει με μια δολοφονική χειρονομία.

Πολλές σκηνές της υποβαθμισμένης επαρχιακής πόλης που μεγάλωσε, έναντι των μεγάλων πόλεων, θυμίζει τις λαϊκές κοινότητες και χωριά της Ελλάδας, όπως: το αποχωρητήριο έξω από το σπίτι, το διαρκές ενδιαφέρον για τον τρόπο ζωής των άλλων, που δεν έμενε ασχολίαστος, τον καθωσπρεπισμό τους, και για να είσαι αποδεκτός, το ιδανικό  ότι πρέπει «να είσαι όπως όλος ο κόσμος» και έτσι οι πάντες κρυφοκοιτάζανε τους πάντες. Η Αρνώ μας αναφέρει ακόμα και την καθομιλουμένη του τόπου της, που ήταν παλαιική και άσχημη έναντι των μεγάλων πόλεων. Τις αποβολές από το σχολείο σε περίπτωση που έβλεπαν κάποιο κορίτσι να βγαίνει από προβολή απαγορευμένης ταινίας και πολλές άλλες λεπτομέρειες που θυμίζουν τις αναφορές στον ΒΠΠ σχετικές με το μετακατοχικό σύνδρομο.

Απανθίσματα:

Το να διαπιστώνω ότι δεν υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα ή ψυγεία και ότι το Lux σαπούνι ήταν «το σαπούνι ομορφιάς των αστέρων» το ’52, δεν έχει περισσότερο ενδιαφέρον από το να απαριθμώ τους υπολογιστές, τους φούρνους μικροκυμάτων και τα κατεψυγμένα έτοιμα φαγητά της δεκαετίας του ’90.

Το ’52 αυτό που μετρούσε ήταν ότι κάποιοι δεν είχαν  τρεχούμενο νερό ενώ άλλοι είχαν λουτρό.

Το ’52, μου έφτανε να κοιτάξω τις ψηλές προσόψεις πίσω από τις πρασιές και χαλικόστρωτες  αλέες για να καταλάβω ότι οι ένοικοι αυτών των σπιτιών δεν ήταν σαν κι εμάς. Το σε μας ορίζει ακόμα: τη γειτονιά, το σπίτι και το μαγαζί των γονιών μου, άρρηκτα συνδεδεμένων στο μυαλό μου.

Το χειρότερο στην ντροπή είναι πως πιστεύεις ότι μόνο εσύ τη νιώθεις.

Στην ντροπή υπάρχει κι αυτό: η εντύπωση ότι τώρα μπορεί να σου συμβούν τα πάντα, ότι η ντροπή δεν θα σταματήσει ποτέ, ότι η ντροπή χρειάζεται ακόμα περισσότερη ντροπή.

Η ντροπή δεν είναι παρά επανάληψη και συσσώρευση.

 

Τζένη Μακαριάδη

(16/05/24)